สารภีดอกใหญ่
สารภีดอกใหญ่ ชื่อวิทยาศาสตร์ Mammea harmandii (Pierre) Kosterm. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Calysaccion harmandii (Pierre) Pierre, Ochrocarpos harmandii Pierre) จัดอยู่ในวงศ์มังคุด (CLUSIACEAE หรือ GUTTIFERAE)[1],[3]
สมุนไพรสารภีดอกใหญ่ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า สารภีดง (เพชรบูรณ์), สารภี (บุรีรัมย์), ประดงช้าง (สุโขทัย) เป็นต้น[1]
ลักษณะของสารภีดอกใหญ่
- ต้นสารภีดอกใหญ่ จัดเป็นไม้ยืนต้นไม่ผลัดใบขนาดเล็กถึงขนาดกลาง มีความสูงของต้นประมาณ 8-15 เมตร หรืออาจสูงได้ประมาณ 10-25 เมตร เปลือกลำต้นเป็นสีน้ำตาล เปลือกแตกเป็นสะเก็ดตลอดลำต้น ตามกิ่งอ่อนเป็นสันสี่เหลี่ยม[1],[2],[3] ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและการตอนกิ่ง ชอบดินร่วนซุย เจริญเติบโตได้ดีในที่ค่อนข้างชื้น และชอบแสงแดดจัด[3] มีเขตการกระจายพันธุ์ในป่าดิบเขา ป่าดิบแล้งและทุ่งหญ้า ทางภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ตั้งแต่ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางจนถึง 1,500 เมตร ในต่างประเทศจะพบต้นสารภีดอกใหญ่ได้ที่ประเทศลาว กัมพูชา และเวียดนาม[2]
- ใบสารภีดอกใหญ่ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ลักษณะของใบเป็นรูปขอบขนาน รูปไข่กลีบแกมรูปขอบขนาน รูปใบหอกกลับ หรือรูปใบหอกกลับแคบ ปลายใบเรียวแหลมหรือมน โคนใบกึ่งรูปหัวใจหรือสอบเรียว ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 6-10 เซนติเมตร และยาวประมาณ 15-24 เซนติเมตร เนื้อใบหนาและเหนียวเป็นมัน ใบแก่เป็นสีเขียวเข้ม เส้นใบมองเห็นไม่เด่นชัด มีก้านใบยาวได้ถึง 2.5 เซนติเมตร[1],[2],[3]
- ดอกสารภีดอกใหญ่ ออกดอกเป็นช่อสั้น ๆ โดยจะออกเป็นกระจุกตามลำต้น ตามกิ่งก้าน และตามง่ามใบ กลีบดอกเป็นสีขาวถึงสีเหลืองนวล ดอกมีกลิ่นหอมแรง และมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร โดยจะออกดอกในช่วงประมาณเดือนมกราคมถึงเดือนมีนาคม[1],[2],[3]
- ผลสารภีดอกใหญ่ ผลเป็นผลสด ลักษณะของผลเป็นรูปกระสวยหรือรูปกลมรี มีขนาดกว้างประมาณ 2.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-5 เซนติเมตร ภายในผลมีเมล็ด 1 เมล็ด โดยจะออกผลในช่วงประมาณเดือนเมษายนถึงเดือนมิถุนายน[1],[2],[3]
สรรพคุณของสารภีดอกใหญ่
- ตำรับยาพื้นบ้านล้านนาจะใช้เปลือกต้นสารภีดอกใหญ่ เข้ายาสมุนไพรจำพวกประดงรวม 9 ชนิด นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยารักษาโรคประดง (เปลือกต้น)[1]
- น้ำต้มจากผล ใช้เป็นยากินก่อนคลอดเพื่อบำรุงครรภ์ของสตรี (ผล)[2]
ประโยชน์ของสารภีดอกใหญ่
- ผลสุกมีรสหวาน ใช้รับประทานเป็นผลไม้ได้[3]
- เนื้อไม้สารภีดอกใหญ่เป็นสีแดงมีความแข็งแรง สามารถนำมาใช้ทำด้ามเครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ[2]
- ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป ดอกมีกลิ่นหอม
เอกสารอ้างอิง
- หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา. (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “สารภีดอกใหญ่”. หน้า 147.
- สวนพฤกษศาสตร์ ตามพระราชเสาวนีย์ฯ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. “สารภีดอกใหญ่”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.dnp.go.th/pattani_botany/. [09 ต.ค. 2014].
- พืชกินได้ในป่าสะแกราช, สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.). “สารภีดอกใหญ่”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.tistr.or.th. [09 ต.ค. 2014].
ภาพประกอบ : www.magnoliathailand.com (by ป้ากระต่าย)
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
