‘ขิง’ สมุนไพรใกล้ตัว ให้ประโยชน์ต่อระบบย่อยอาหาร

ขิงดีต่อระบบย่อยอาหาร

ขิงเป็นสมุนไพรที่เราต่างคุ้นเคย แต่หลายคนอาจจะยังไม่ทราบว่า “ขิง” นั้นมีคุณสมบัติต้านการอักเสบ ช่วยขับลม บรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ ด้วยเหตุนี้ จึงมักมีการนำขิงมาใช้เป็นส่วนผสมร่วมกับสมุนไพรหรือตัวยาสำคัญชนิดอื่น ๆ เพื่อบรรเทาอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นในระบบการย่อยและทางเดินอาหาร ตัวอย่างเช่น ยาธาตุน้ำแดงที่มีส่วนผสมของขิงเข้มข้นอย่าง “ยาธาตุ ๔ ตรากิเลน” ที่หลายคนรู้จักกันเป็นอย่างดี

งานวิจัยชี้ “ขิง“ มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ

อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ หรืออึดอัดแน่นท้อง เป็นอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นได้กับประชากรมากถึง 5-40% ทั่วโลก ซึ่งหนึ่งในสาเหตุที่พบได้บ่อยคือ เกิดการอักเสบในเนื้อเยื่อทางเดินอาหาร แล้วส่งผลให้เกิดอาการผิดปกติต่าง ๆ เช่น อาหารไม่ย่อย แน่นท้อง จุกเสียด ท้องอืด ท้องเฟ้อ มีภาวะของกรดเกิน หรือเกิดกรดไหลย้อน เป็นต้น ซึ่ง ‘ฤทธิ์ต้านการอักเสบ‘ ของขิงนั้นสามารถช่วยบรรเทาลดอาการอึดอัดแน่นท้องที่เกิดจากการอักเสบในทางเดินอาหารได้

จากการวิจัยล่าสุดของจุฬาฯ (วันที่ 11 เมษายน พ.ศ.2566 (Ref)) พบว่า ‘ขิง’ (วัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตยาธาตุ ๔ ตรากิเลน) มีฤทธิ์ในการต้านการอักเสบ ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ระบบย่อยอาหารทำงานผิดปกติ โดยมีรายละเอียดการศึกษาวิจัยดังนี้

1. ผู้วิจัยได้ทำการพิสูจน์สรรพคุณต้านการอักเสบของขิงที่ใช้ในการผลิตยาธาตุ ๔ กับเซลล์เพาะเลี้ยง โดยใช้ Lipopolysaccharide (LPS) เป็นตัวกระตุ้นให้เซลล์เกิดการอักเสบ และประเมินการอักเสบด้วยระดับของ Nitric oxide (NO) ที่ถูกหลั่งออกมาว่ามีระดับมากน้อยแค่ไหน จากการศึกษาพบว่า LPS สามารถกระตุ้นให้เซลล์เพาะเลี้ยงหลั่ง NO ออกมาเพิ่มขึ้นประมาณ 4.5 เท่า (กราฟแท่งสีแดง) แต่เมื่อบ่มเซลล์เพาะเลี้ยงด้วยสารสกัดขิงที่ความเข้ม 10, 25 และ 50 µg/ml (กราฟแท่งสีเหลือง) สามารถลดการหลั่ง NO ได้อย่างดังรูป (1) หรือน้อยกว่าประมาณ 1.3, 2.3 และ 3.2 เท่า ตามลำดับ จากข้อมูลนี้แสดงให้เห็นว่าวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตมีฤทธิ์ในการต้านการอักเสบ

2. นอกจากนี้ ผลการศึกษายังพบว่า ระดับของ iNOS ^{iNOS คืออะไร ?Inducible nitruc oxide synthase หรือ iNOS เป็นเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการสร้าง NO ในการตอบสนองต่อกระบวนการอักเสบ เมื่อการอักเสบเพิ่มขึ้นจะเหนี่ยวนำให้ iNOS เพิ่มขึ้น และส่งผลให้ระดับ NO หลั่งออกมาสูงขึ้น} หลังจากกระตุ้นด้วย LPS ในเซลล์ที่ถูกบ่มด้วยสารสกัดขิงที่ความเข้มข้น 10, 25, และ 50 µg /ml น้อยกว่าเซลล์ที่ถูกกระตุ้นด้วย LPS อย่างเดียว (ระดับ iNOS เพิ่มขึ้น 4.5 เท่า) ประมาณ 2.1, 3.7, และ 5 เท่า ตามลำดับ เป็นการยืนยันฤทธิ์ต้านการอักเสบของขิงที่ใช้ในการผลิตยาธาตุ ๔ ตรากิเลน

ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนประกอบของ “ขิง“

ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนประกอบของ ขิง ที่เรานึกถึง คือ ‘ยาธาตุ ๔ ตรากิเลน’ ที่จัดอยู่ในกลุ่มยาธาตุน้ำแดง (Stomachic Mixture) ซึ่งเป็นยาที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้เป็นยาสามัญประจำบ้านสำหรับใช้รักษาอาการเจ็บป่วยที่ไม่รุนแรง และได้พัฒนาสูตรเป็นผลิตภัณฑ์สมุนไพรขายทั่วไป คนทั่วไปสามารถซื้อมาใช้เองได้ตามร้านค้าหรือร้านขายยาทั่วไปโดยไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์

ยาธาตุ ๔ ตรากิเลนนั้นมีข้อบ่งใช้สำหรับ ‘บรรเทาอาการท้องอืด จุกเสียด แน่นเฟ้อ เรอเปรี้ยว เนื่องจากมีกรดมากในกระเพาะ และช่วยขับลมในกระเพาะและลำไส้’ (ให้รสที่หวาน เผ็ดร้อนเล็กน้อย หอมกลิ่นสมุนไพร ทานแล้วรู้สึกเย็น ซ่า) โดยประกอบไปด้วยตัวยาหลักจากขิงและสมุนไพรธรรมชาติ 100% หลายชนิดที่มีสรรพคุณช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียด และอาการเรอเปรี้ยวเนื่องจากมีกรดเกินในกระเพาะ ได้แก่

• ขิง (Ginger) เรียกได้ว่าเป็นส่วนประกอบสำคัญของยาธาตุน้ำแดงสูตรใหม่ยี่ห้อนี้เลยทีเดียว และด้วยส่วนผสมที่ใส่ขิงมาอย่างเข้มข้น มีส่วนผสมของขิงมากกว่าสูตรเดิมถึง x25 เท่า จึงยิ่งช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการขับลมได้ดีขึ้น นอกจากนี้ยังช่วยป้องกันและบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียน, แก้ไอ, ขับเสมหะ และบรรเทาอาการอักเสบอีกด้วย (1)
• โกฐน้ำเต้า, น้ำมันลูกกระวาน, น้ำมันลูกผักชี เป็นกลุ่มสมุนไพรที่ช่วยขับลม แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย ลดอาการไม่สบายท้องหลังทานอาหาร (2, 3)
• น้ำมันสะระแหน่ (Peppermint Oil) สมุนไพรที่มีกลิ่นหอมเย็น มักนำมาแต่งกลิ่นและรสชาติของยาต่าง ๆ แถมยังมีสรรพคุณช่วยในการขับลมด้วยเช่นกัน (4)

ข้อควรรู้และคำแนะนำ

• เขย่าขวดก่อนใช้ยา โดยให้ทานยานี้ก่อนหรือหลังอาหาร และก่อนนอน หรือเมื่อมีอาการ
• ให้ทานครั้งละ 1 – 2 ช้อนโต๊ะ
• อ่านวิธีการใช้ยาข้างขวดก่อนเสมอ และให้ทิ้งยาที่เสื่อมสภาพหรือหมดอายุแล้ว

โดยรวมแล้วยาธาตุ ๔ ตรากิเลน เป็นยาสมุนไพรที่มีส่วนผสมของขิงซึ่งมีงานวิจัยรับรองว่ามีฤทธิ์ต้านการอักเสบได้จริง เมื่อทานแล้วจึงช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ จึงเหมาะสำหรับผู้ที่มีปัญหาระบบการย่อยอาหาร มีลม แก๊สเยอะ หลังทานอาหารอยู่เป็นประจำ ที่ต้องการดูแลรักษาสุขภาพด้วยสมุนไพร

จากการทดลองใช้รู้สึกว่า ยาธาตุ ๔ ตรากิเลน เป็นยาที่ทานง่าย หอมกลิ่นสมุนไพร รสชาติออกเค็มหวาน ให้ความรู้สึกเย็นซ่า (แต่สำหรับบางคนอาจไม่ชินกับรสชาติ) ออกฤทธิ์ขับลม ลดอาการอึดอัดแน่นท้องได้ดีเมื่อรับประทานหลังมื้ออาหาร

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือ WHO monographs on selected medicinal plants – Volume 1.  “Rhizoma Zingiberis”.  หน้า 277-287.
2. หนังสือเภสัชกรรมไทย ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม กองการประกอบโรคศิลปะ, โดย หมอชนาณัติ แสงอรุณ ผู้ทรงคุณวุฒิฯ สภาการแพทย์แผนไทย ประธานชมรมแพทย์แผนไทยพัฒนาแห่งประเทศไทย, บทที่ 2 เภสัชวัตถุ.  “โกฐน้ำเต้า”.  หน้า 14.
3. วารสารกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ปีที่ 57 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม 2558.  “ข้อกำหนดทางเคมีและกายภาพของโกฐน้ำเต้า”.  หน้า 354.
4. July 2015, Journal of Pharmaceutical Sciences and Research 7(7):474-476.  “Therapeutic Uses of Peppermint – A review”.

ตรวจสอบทางการแพทย์ล่าสุดเมื่อวันที่ 15 พ.ค. 2023