วาน้ำ สรรพคุณและประโยชน์ของต้นวาน้ำ ! (ใบพาย)

วาน้ำ

วาน้ำ ชื่อสามัญ Crypts^[2]

วาน้ำ ชื่อวิทยาศาสตร์ Cryptocoryne cordata Griff. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Cryptocoryne cordata var. cordata, Cryptocoryne kerrii Gagnep., Cryptocoryne siamensis var. kerrii (Gagnep.) Rataj, Cryptocoryne stonei Rataj) จัดอยู่ในวงศ์บอน (ARACEAE)^[1]

สมุนไพรวาน้ำ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า วาน้ำ (สุราษฎร์ธานี), ใบพาย (ภาคกลาง), อุบีกะลังไอย อุบีกะลิงไอย (มาเลย์-นราธิวาส-มลายู), บอนแดง เป็นต้น^[1],[2]

ลักษณะของวาน้ำ

• ต้นวาน้ำ หรือ ต้นใบพาย จัดเป็นพรรณไม้น้ำพื้นเมืองของไทย พบได้มากทางภาคใต้ของประเทศ มีสีสันและรูปร่างเป็นลักษณะเฉพาะตัว ลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน และมีไหลสั้น ๆ ความสูงของต้นประมาณ 15-20 เซนติเมตร ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการแยกลำต้นที่เกิดจากเหง้าหรือไหลในแปลงดินไปปักชำไว้ใต้น้ำ ชอบขึ้นในที่เป็นดินทราย น้ำมีความกระด้างเล็กน้อย เป็นพรรณไม้ที่ขึ้นอยู่ในน้ำ มักเกิดขึ้นตามชายคลอง หนอง บึง ที่น้ำท่วมถึง และเกิดตามลำธารในป่าทั่ว ๆ ไป ทางภาคใต้^[1],[2]

• ใบวาน้ำ ใบเป็นใบเดี่ยวแตกออกจากลำต้นเป็นกอ ๆ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กว้างหรือรูปหัวใจ ปลายใบเรียวแหลม โคนใบเว้าเป็นรูปหัวใจ ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5 เซนติเมตร แผ่นใบมีรอยย่นเป็นลอนดูเด่นแปลกตา ผิวด้านบนจะเป็นสีเขียวอมเหลืองหรือสีเขียวอมน้ำตาล ส่วนด้านล่างของใบเป็นสีแดงหรือสีม่วงเข้ม มีก้านใบยาวประมาณ 15 เซนติเมตร^[1]

• ดอกวาน้ำ ออกดอกเป็นช่อชูขึ้นมาเหนือน้ำ ลักษณะเป็นแท่งกลมยาวประมาณ 1.25 เซนติเมตร ดอกเพศผู้จะอยู่ตอนบน ลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก สีเหลือง ส่วนใต้ดอกเพศผู้จะมีที่ว่างเป็นดอกเพศเมีย ซึ่งจะเรียงอยู่รอบ ๆ แกนเพียงวงเดียว ส่วนรังไข่นั้นจะเป็นรูปขวดก้นป่อง ช่อดอกถูกห่อหุ้มด้วยกาบประดับเป็นสีขาว เชื่อมติดกันเป็นหลอดยาวประมาณ 18-30 เซนติเมตร ปลายหลอดแผ่ออกคล้ายปากแตรสีเหลือง ส่วนด้านล่างเป็นสีเขียวอมม่วง^[1]

• ผลวาน้ำ ผลที่แห้งจะไม่มีเนื้อ ภายในจะมีเมล็ดอยู่เป็นจำนวนมาก^[1]

สรรพคุณของวาน้ำ

• ใบใช้ตำพอกรักษาโรควิงเวียน อาการหน้ามืด และเวียนศีรษะ (ใบ)^[1]

ประโยชน์ของวาน้ำ

• ใช้ปลูกประดับในตู้ปลา (บริเวณหลังตู้ปลา) เป็นพรรณไม้น้ำที่สามารถเจริญอยู่ใต้น้ำได้นาน ไม่ต้องตัดแต่งบ่อย สภาวะที่เหมาะสมสำหรับปลูกเลี้ยงในตู้ปลา คือระดับน้ำลึกประมาณ 40-60 เซนติเมตร มีอุณหภูมิประมาณ 24-26 องศาเซลเซียส ค่า pH -ของน้ำประมาณ 6.5-7.5^[2]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5.  (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม).  “วาน้ำ”.  หน้า 720-721.
2. แหล่งเรียนรู้ทางด้านประมง.  “บอนแดง ใบพาย วาน้ำ”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : www.aquatoyou.com.  [16 ก.ค. 2015].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by earl, Ahmad Fuad Morad, Miniature Gardens)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)