สมอไทย
สมอไทย ชื่อสามัญ Chebulic Myrobalans (คิบูลิค ไมโรบาลัน), Myrolan Wood (ไมโรบาลัน วูด)
สมอไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia chebula Retz. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Terminalia chebula var. chebula) จัดอยู่ในวงศ์สมอ (COMBRETACEAE)
สมุนไพรสมอไทย มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า หมากแน่ะ, ม่าแน่ (ภาคอีสาน), สมออัพยา, ลูกสมอ เป็นต้น
สมอไทย เป็นพืชท้องถิ่นในเอเชียใต้ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลักษณะของผลมีลักษณะค่อนข้างกลมหรือเป็นรูปไข่ มีผิวเรียบสีเขียวอมเหลืองหรือแดง ในผลมีเมล็ดเดียวแห้งแล้วจะเป็นสีดำ โดยสมอไทยเป็นสมุนไพรไทยที่สามารถนำมาใช้ทำเป็นยาได้หลายส่วนไม่ว่าจะเป็นดอก ผล หรือแม้แต่เปลือกต้นก็ตาม
ตามตำราสมุนไพร รสของสมุนไพรจะบ่งบอกสรรพคุณทางยา ยิ่งมากรสเท่าไหร่ก็ยิ่งมีคุณประโยชน์ ซึ่งสมุนไพรอย่างสมอไทยก็มีสารพัดรสชาติไม่ว่าจะเป็นรสขม ฝาด เผ็ด เค็ม หวาน และรสเปรี้ยว
สมอไทยได้รับการยอมรับว่าเป็น “ราชาสมุนไพร” เนื่องจากช่วยกำจัดสารพิษออกจากร่างกายและช่วยบำบัดรักษาโรคต่าง ๆ ใช้รักษาอาการท้องผูกเรื้อรัง ซึ่งดีกว่ายาทั่วไปที่ช่วยถ่ายท้องได้ แต่แก้อาการท้องผูกไม่ได้ และยังช่วยชำระล้างลำไส้ได้อีกด้วย และยังอุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุที่ประโยชน์ต่อร่างกายหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็น วิตามินเอ วิตามินซี ธาตุแคลเซียม ธาตุฟอสฟอรัส
สรรพคุณของสมอไทย
- ลูกสมอช่วยบำรุงผิวพรรณให้เปล่งปลั่ง (ผลรสเค็ม)
- ช่วยขับสารพิษออกจากร่างกายและช่วยบำบัดรักษาโรคได้หลายชนิด
- ช่วยให้เจริญอาหาร (เมล็ด)
- ช่วยบำรุงกำลัง (ผลรสหวาน)
- แก้อาการอ่อนเพลีย (ผลแก่นำมาดองกับน้ำมูตรโคดื่มบรรเทาอาการ)
- ช่วยบำรุงร่างกาย (ผลแก่)
- ช่วยบำรุงหัวใจ (เปลือกต้น)
- ช่วยฟอกโลหิต (ผลรสเปรี้ยว)
- ช่วยแก้กระหาย (ผลรสเปรี้ยว)
- ช่วยระงับประสาท ทำให้นอนหลับสบาย (ผลรสเค็ม)
- แก้อาการนอนสะดุ้ง (ผลแก่)
- ใช้รักษาโรคฟันและเหงือกที่เป็นแผล
- ช่วยสมานแผลในช่องปาก (ผลรสฝาด)
- ช่วยควบคุมธาตุในตัว (ผล)
- ช่วยแก้พิษร้อนใน (ผล)
- ช่วยแก้ไข้ (ผลรสขม)
- แก้เจ็บคอ (ผลแก่) หรือจะใช้เนื้อผลรสฝาดทำเป็นยาชงใช้อมกลั้วคอแก้อาการก็ได้เช่นกัน
- ช่วยแก้อาการไอ (ผลรสเปรี้ยว)
- แก้อาการหืดไอ (ผลรสฝาดเปรี้ยว)
- แก้อาการสะอึก (ผลรสฝาดเปรี้ยว)
- ช่วยแก้อาเจียน (ผลรสฝาดเปรี้ยว)
- ช่วยกัดเสมหะ (ผลรสเปรี้ยว)
- ช่วยขับเสมหะ (ผลอ่อน)
- ช่วยแก้เสมหะเป็นพิษ (ผลแก่)
- ผลอ่อนใช้เป็นยาระบาย ช่วยในการขับถ่ายให้คล่องตัว และเป็นยาระงับการถ่าย คือรู้ปิดรู้เปิดไปในตัว (ผล)
- ช่วยย่อยอาหาร (ผลรสขม)
- แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ (เนื้อลูกสมอรสฝาดเปรี้ยว)
- ช่วยแก้อาการท้องเสีย (ผลรสฝาด)
- ช่วยขับลมในลำไส้ (ผลอ่อน)
- ผลแก่ช่วยแก้ลม จุกเสียด (ผลแก่)
- ช่วยแก้อาการบิด (ผลรสฝาด)
- ช่วยแก้อาการท้องร่วงเรื้อรัง (ผลรสฝาดเปรี้ยว)
- ช่วยแก้โลหิตในท้อง (ผลอ่อน)
- ช่วยรักษาโรคท้องผูกและอาการท้องผูกเรื้อรัง (ผลรสเปรี้ยว)
- ช่วยแก้โรคท้องมาน (ผลรสฝาดเปรี้ยว)
- ช่วยในการขับถ่าย (ผลรสฝาด)
- ช่วยชำระล้างเมือกมันในลำไส้ (ผลรสเปรี้ยว)
- ช่วยสมานแผลในกระเพาะลำไส้ (ผลรสฝาด)
- ช่วยแก้ขัด (เยื่อหุ้มเมล็ด)
- ช่วยขับปัสสาวะ (เปลือกต้น)
- ช่วยบรรเทาอาการของโรคริดสีดวงทวาร (ผลรสเค็ม)
- ช่วยแก้ประจำเดือนไม่ปกติ (ผลรสเปรี้ยว)
- ช่วยแก้ลมป่วง (ผล)
- แก้ดีพลุ่ง (ผลแก่)
- ช่วยบำรุงน้ำดี (ผลรสขม,ใบ)
- ใช้รักษาโรคเกี่ยวกับน้ำดี (เยื่อหุ้มเมล็ด)
- ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย (เปลือกต้น)
- ช่วยแก้ประดงน้ำเหลืองเสีย (ผลรสเค็ม)
- ช่วยแก้ตับม้ามโต (ผลรสฝาดเปรี้ยว)
- ช่วยแก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ตามข้อ (ผลแก่นำมาดองกับน้ำมูตรโคดื่มบรรเทาอาการ)
- ช่วยถอนพิษผิดสำแดง (ผลรสขม)
- ผลแก่ใช้เป็นยาฝาดสมาน
- ใช้รักษาแผลเรื้อรัง ด้วยการนำผลแก่มาบดให้เป็นผงแล้วนำมาโรยใส่แผล (ผลแก่)
- ช่วยแก้พิษฝี (ผลรสเค็ม)
- ช่วยแก้พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย (ผลรสเค็ม)
- ช่วยแก้พยาธิต่าง ๆ (ผลรสเค็ม)
- สมอไทยจัดอยู่ในกลุ่มยาสมุนไพร “พิกัดตรีผลา” “พิกัดตรีสมอ” “พิกัดตรีฉันทลามก”
- ลูกสมอ ประโยชน์ผลดิบใช้รับประทานเป็นผลไม้สด หรือนำไปดองเกลือก็ได้ ส่วนผลห่ามสามารถนำไปจิ้มน้ำพริกกินได้ (ผล)
- ผลใช้ในอุตสาหกรรมฟอกหนังและใช้ทำหมึก (ผล)
แหล่งอ้างอิง : วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี, e-magazine.info, www.Thaicrudedrug.com
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
