คอนสวรรค์ สรรพคุณและประโยชน์ของต้นคอนสวรรค์ 10 ข้อ !

คอนสวรรค์

คอนสวรรค์ ชื่อสามัญ Cypress vine, Cypressvine morning glory, Cardinal creeper, Cardinal vine, Hummingbird vine, Star glory

คอนสวรรค์ ชื่อวิทยาศาสตร์ Ipomoea quamoclit L. จัดอยู่ในวงศ์ผักบุ้ง (CONVOLVULACEAE)^[1]

สมุนไพรคอนสวรรค์ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า เข็มแดง แข้งสิงห์ ดาวนายร้อย พันสวรรค์ สนก้างปลา (กรุงเทพฯ), คอนสวรรค์ (เชียงใหม่) เป็นต้น^[1]

ลักษณะของคอนสวรรค์

• ต้นคอนสวรรค์ มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกาเขตร้อน และได้กระจายพันธุ์ไปตามป่าละเมาะหรือที่รกร้างว่างเปล่า ตามไร่นา ขึ้นในที่ระดับความสูงประมาณ 1,200 เมตร จัดเป็นพรรณไม้เลื้อยล้มลุก มีอายุประมาณ 1 ปี ลำต้นเลื้อยพันกัน มีขนาดเล็กเรียวและมีผิวเกลี้ยง เมื่อออกดอกแล้วเถาจะเหี่ยวเฉาตาย ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและวิธีการปักชำ เจริญเติบโตได้ในดินทั่วไป แต่จะเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน ต้องการแสงแดดมากพอสมควร ควรให้น้ำปานกลาง ไม่น้อยหรือแฉะมากเกินไป และควรรดน้ำวันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น^[1]

• ใบคอนสวรรค์ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ขอบใบจักเป็นแฉกลึกแบบขนนก ข้างละประมาณ 9-19 แฉก ตรงแฉกอาจอยู่ตรงข้ามกันหรือเรียงสลับกัน ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 1-9 เซนติเมตร ส่วนก้านใบยาวประมาณ 8-40 มิลลิเมตร บริเวณโคนก้านมักมีหูใบปลอม^[1]

• ดอกคอนสวรรค์ ออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบ โดยจะมีดอกอยู่ประมาณ 2-6 ดอก ก้านช่อดอกยาวประมาณ 1.5-14 เซนติเมตร ส่วนก้านดอกยาวประมาณ 5-20 มิลลิเมตร เมื่อเป็นผลใหญ่ขึ้นจะเป็นรูปทรงกระบอก กลีบรองดอกมีลักษณะเป็นรูปขอบขนานหรือเป็นรูปช้อนแกมขอบขนาน ปลายใบ คู่นอกนั้นยาวได้ประมาณ 4-4.5 มิลลิเมตร ส่วนคู่ในจะยาวน้อยกว่าเล็กน้อย ผิวเกลี้ยง กลีบดอกจะเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว มีความยาวได้ประมาณ 2-3 เซนติเมตร ปลายแยกออกเป็นแฉกแหลม 5 แฉก กลีบดอกเป็นสีแดงเข้ม สีชมพู หรือบางทีเป็นสีขาว เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียจะโผล่พ้นกลีบดอก และเกสรเพศผู้จะมีขนอยู่ที่โคน ส่วนรังไข่จะมีลักษณะผิวเกลี้ยง^[1]

• ผลคอนสวรรค์ ผลเมื่อแห้งและแตกได้ มีลักษณะเป็นรูปไข่ ยาวได้ประมาณ 6-8 มิลลิเมตร ภายในผลมีเมล็ดจำนวนมาก ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปขอบขนานแกมรูปไข่ เมล็ดเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลดำ มีความยาวประมาณ 5-6 มิลลิเมตร^[1],[2]

สรรพคุณของคอนสวรรค์

1. ทั้งต้นเป็นยาเย็น ใช้เป็นยานัตถุ์ ยารุ (ทั้งต้น)^[1]
2. ใช้เป็นยาแก้ไอเป็นเลือดที่เกิดจากการไอแบบเรื้อรังนาน ๆ จนทำให้มีเลือดออก (ไม่ใช่อาการไอเป็นเลือดอันเนื่องมาจากการเป็นวัณโรค) ด้วยการใช้ใบและต้นยาวประมาณ 1 คืบมือผู้ใหญ่ นำมาต้มกับน้ำกะจำนวนตามต้องการจนเดือดประมาณ 5 นาที ใช้ดื่มขณะยังอุ่น ๆ ไปเรื่อย ๆ ต่างน้ำชาทั้งวัน ถ้าต้มดื่มทุกวันจะช่วยทำให้อาการไอเป็นเลือดแบบเรื้อรังค่อย ๆ ดีขึ้นและหายไปในที่สุด (ต้น, ใบ)^[2]
3. เมล็ดใช้เป็นยาระบาย (เมล็ด)^[1]
4. เมล็ดใช้เป็นยาบรรเทาอาการปวดท้อง (เมล็ด)^[1]
5. ใบนำมาตำทำเป็นยาพอกริดสีดวงทวารที่มีเลือดออก (ใบ)^[1]
6. ทั้งต้นใช้เป็นยารักษาพิษงูกัด (ทั้งต้น)^[1]
7. ใบนำมาตำพอกเป็นยารักษาฝีฝักบัว (ใบ)^[1]
8. ใบนำมาตำพอกเป็นยารักษาสิวหัวช้าง (ใบ)^[1]

ประโยชน์ของคอนสวรรค์

• มักนิยมนำมาปลูกกันเป็นไม้ประดับในเขตร้อน เวลามีดอกดกและดอกบานพร้อมกันทั้งต้น สีสันของดอกจะเข้มข้นดูสวยงาม (เมื่อดอกบานจะมีรูปร่างคล้ายรูปดาว จึงเป็นที่มาของชื่อ “ดาวนายร้อย“) โดยมักนำมาปลูกตามรั้วบ้านหรือตามซุ้มต่าง ๆ สามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน และชอบแสงแดดจัด ถ้าปลูกนอกเขตร้อนจะเจริญได้เฉพาะในช่วงฤดูร้อน และจะตายในช่วงฤดูหนาว^[1]
• ต้นคอนสวรรค์เป็นพืชที่ดึงดูดนกฮัมมิงเบิร์ดได้เป็นอย่างดี

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5.  (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม).  “คอนสวรรค์”.  หน้า 172-173.
2. อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล.  “คอนสวรรค์”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/.  [29 ส.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Christian Defferrard, Dinesh Valke, Prashant Awale, Leo breman, Russell Cumming, JR P, Martin LaBar, chapstickaddict, Jim McKinley)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)