ยาธาตุน้ำขาว
ยาธาตุน้ำขาว (ภาษาอังกฤษ : Salol et Menthol Mixture) เป็นยาที่ใช้รับประทานเพื่อทำลายเชื้อโรคในลำไส้ แก้ปวดท้อง แก้ท้องเสีย แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ จุกเสียด ช่วยขับลม
ยาธาตุน้ำขาวเป็นยาน้ำสีขาวในรูปแบบของยาน้ำแขวนตะกอน (Suspension) มีกลิ่นหอม รสหวาน รับประทานง่าย เป็นยาสามัญประจำบ้านที่หาซื้อได้ง่าย มีราคาถูก สามารถใช้ได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ พบรายงานอาการไม่พึงประสงค์น้อย จึงเป็นยาที่ได้รับความนิยมในผู้บริโภคตลอดมา
ตัวอย่างยาธาตุน้ำขาว
ยาธาตุน้ำขาวมีชื่อทางการค้า เช่น
- ยาธาตุน้ำขาวตรากระต่ายบิน ขนาด 50 มิลลิลิตร ราคาประมาณ 12-15 บาท, ขนาด 200 มิลลิลิตร ราคาประมาณ 32-59 บาท
IMAGE SOURCE : www.bemedpharma.com - ยาธาตุน้ำขาวไทยนคร ขนาด 200 มิลลิลิตร ราคาประมาณ 55 บาท
IMAGE SOURCE : www.klangya2499.com - ยาธาตุน้ำขาวสหการ ขนาดประมาณ 200 มิลลิลิตร ราคา 35-40 บาท
IMAGE SOURCE : www.lnwmarket.com - ยาธาตุน้ำขาวตราพระเจดีย์ ขนาด 200 มิลลิลิตร ราคาประมาณ 28 บาท
IMAGE SOURCE : www.meedeeshare.com
ส่วนประกอบของยาธาตุน้ำขาว
ในยาธาตุน้ำขาว 100 มิลลิลิตร จะประกอบไปด้วย
- ฟีนิลซาลิไซเลต (Phenyl salicylate หรือ Salol) ปริมาณ 2 กรัม ซึ่งเป็นอนุพันธ์ของกรดซาลิซิลิก (Salicylic acid) มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อในลำไส้ (Intestinal antiseptic) จึงช่วยแก้อาการท้องเสียจากการติดเชื้อแบคทีเรียได้ เช่น จากอาหารเป็นพิษ ลำไส้อักเสบ เป็นต้น
- เอนีสออยล์ (Anise oil) ปริมาณ 0.132 มิลลิลิตร ซึ่งมีฤทธิ์ในการขับลม
- เมนทอล (Menthol) ปริมาณ 0.176 กรัม ซึ่งมีฤทธิ์ในการขับลม และช่วยแต่งกลิ่นและรสให้ดีขึ้น
สรรพคุณของยาธาตุน้ำขาว
ใช้รับประทานเพื่อทำลายเชื้อโรคในลำไส้ รักษาอาการอักเสบของลำไส้ แก้ปวดท้อง แก้ท้องเสีย (อาการท้องเสียจากการติดเชื้อแบบไม่รุนแรง) แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ จุกเสียดแน่นท้อง ช่วยขับลม นอกจากนี้ยังช่วยเคลือบกระเพาะอาหารเพื่อการทำลายเชื้อโรคในลำไส้ หรือควบคุมเชื้อแบคทีเรียในกระเพาะอาหารที่เป็นต้นเหตุทำให้กระเพาะอาหารมีกรดมาก (แต่ยานี้ไม่ได้มีส่วนช่วยในการลดกรด)
ข้อห้าม/ข้อควรระวังในการใช้ยาธาตุน้ำขาว
- ห้ามใช้ในผู้ที่แพ้ยานี้
- โดยปกติแล้วจะไม่ค่อยพบรายงานการแพ้ยาธาตุน้ำขาว เนื่องจากยานี้เป็นยาสามัญประจำบ้านที่สามารถหาซื้อรับประทานได้เองตามร้านขายยาทั่วไป แต่มีข้อควรระวังคือ ในผู้ที่แพ้สารซาลิไซเลต (Salicylate) ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานยาชนิดนี้
- ยานี้สามารถใช้ได้ทั้งในเด็ก ผู้ใหญ่ และหญิงตั้งครรภ์ แต่ต้องรับประทานในขนาดตามคำแนะนำที่ระบุไว้บนฉลากยาเท่านั้น
- ยาธาตุน้ำขาวมีแอลกอฮอล์เป็นส่วนผสมอยู่ จึงควรใช้ยาด้วยความระมัดระวัง
วิธีใช้ยาธาตุน้ำขาว
- เด็ก ให้รับประทานครั้งละ 1-2 ช้อนชา วันละ 3 ครั้ง หลังอาหารเช้า กลางวัน และเย็น หรือทุก 4-6 ชั่วโมง
- ผู้ใหญ่ ให้รับประทานครั้งละ 1 ช้อนโต๊ะ วันละ 3 ครั้ง หลังอาหารเช้า กลางวัน และเย็น หรือทุก 4-6 ชั่วโมง
คำแนะนำในการใช้ยาธาตุน้ำขาว
- ให้เขย่าขวดทุกครั้งก่อนรับประทานยานี้
- บางครั้งอาการปวดท้อง ท้องเสีย ท้องอืด จุกเสียด อาจเกิดจากสาเหตุอื่น ๆ ที่ไม่สามารถรักษาได้ด้วยการรับประทานยาธาตุน้ำขาว ดังนั้นหากรับประทานยานี้แล้วอาการยังไม่ดีขึ้น ควรรีบไปพบแพทย์
การเก็บรักษายาธาตุน้ำขาว
- ควรเก็บยานี้ในภาชนะบรรจุเดิมที่บรรจุมา ปิดฝาให้สนิท และเก็บยาให้พ้นมือเด็กเสมอ
- ควรเก็บยานี้ที่อุณหภูมิห้อง เก็บยาให้พ้นแสงแดด ไม่ให้อยู่ในที่ร้อนมากกว่า 30 องศาเซลเซียส (เช่น ในรถยนต์ บริเวณใกล้หน้าต่าง) และไม่เก็บยาในบริเวณที่เปียกหรือชื้น (เช่น ในห้องน้ำ ในช่องแช่แข็งของตู้เย็น)
- ไม่ต้องเก็บยานี้ในตู้เย็น
- ให้ทิ้งยาที่เสื่อมสภาพหรือหมดอายุแล้ว
ผลข้างเคียงของยาธาตุน้ำขาว
- ส่วนผสมของเมนทอล (Menthol) ในยาธาตุน้ำขาว อาจทำให้เกิดอาการปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน วิงเวียน เดินเซ หรืออาจถึงขั้นไม่รู้สึกตัวได้ นอกจากนี้ยังมีรายงานผู้ป่วยเกี่ยวกับการเกิดภาวะภูมิไวเกิน (Hypersensitivity) จากการได้รับเมนทอลอีกด้วย โดยอาการที่พบคือ ผู้ป่วยจะมีผื่นเกิดขึ้นทั่วร่างกาย ลักษณะผื่นเป็นแบบผื่นลมพิษ และมีอาการร้อนวูบวาบ
- จากรายงานอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาประจำปี พ.ศ.2550 ซึ่งได้รวบรวมข้อมูลไว้ตั้งแต่ปี พ.ศ.2525-2550 พบรายงานอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาที่ประกอบด้วย Salol + Anise oil + Menthol โดยอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาที่พบคือ ปากชา หน้าบวม ปากบวม ตัวบวม ผื่นชนิด Erythematous อย่างละ 1 รายงาน พบอาการคัน (Pruritus) และผื่น (Rash) อย่างละ 2 รายงาน และพบรายงานการเกิดผื่นชนิด Maculopapular rash และผื่นลมพิษ (Urticaria) อย่างละ 3 รายงาน
ยาธาตุน้ำขาวกับยาธาตุน้ำแดงต่างกันอย่างไร ?
ยาธาตุทั้ง 2 ชนิดมีความต่างกัน โดย ยาธาตุน้ำขาว จะเหมาะกับผู้ที่มีอาการท้องเสียที่เกิดจากการติดเชื้อแบบไม่รุนแรง (ไม่ช่วยลดกรด) ส่วน ยาธาตุน้ำแดง ตัวยาที่เป็นส่วนผสมจะเน้นไปที่เรื่องการลดความเป็นกรดและขับลมเสียมากกว่า (ไม่มีคุณสมบัติฆ่าเชื้อ) กล่าวคือ
- ยาธาตุน้ำขาว = ใช้บรรเทาอาการปวดท้องอันเนื่องมาจากท้องเสียแบบติดเชื้อไม่รุนแรงและมีลมในทางเดินอาหารมากเกินไป
- ท้องเสียแบบติดเชื้อไม่รุนแรง (ผลจาก Salol หรือ Phenyl salicylate ที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อในลำไส้)
- ขับลม (ผลจาก Anise Oil ที่มีสรรพคุณช่วยขับลม ทั้งลมจากอาการท้องเสียทั้งแบบติดเชื้อและไม่ติดเชื้อ รวมถึง Menthol ที่มีสรรพคุณช่วยขับลมเช่นกัน)
- ยาธาตุน้ำแดง = ใช้บรรเทาอาการปวดท้องจากกรดเกินในกระเพาะและจากลมในทางเดินอาหาร (ขับลมในลำไส้ ท้องอืด ท้องเฟ้อ เรอเหม็นเปรี้ยว)
- ลดกรด (ผลจาก Sodium Bicarbonate ที่มีค่า pH เป็นด่าง มันจึงช่วยลดความเป็นกรดได้ เมื่อความเป็นกรดในทางเดินอาหารลดลง ก็จะช่วยบรรเทาอาการปวดท้องได้)
- ขับลม (ผลจากสมุนไพรโกฐน้ำเต้า, สะระแหน่, ขิง ฯลฯ)
- ฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อน ๆ (ผลจากสมุนไพรโกฐน้ำเต้า ตัวช่วยกระตุ้นการบีบตัวของลำไส้ ช่วยให้การขับถ่ายเป็นปกติ)
ทั้งนี้ ทั้งยาธาตุน้ำขาวและธาตุน้ำแดง ไม่สามารถใช้เพื่อบรรเทาอาการปวดท้องประจำเดือน ปวดท้องกระเพาะปัสสาวะ และปวดท้องจากไส้ติ่งได้
เอกสารอ้างอิง
- หาหมอดอทคอม. “ยาธาตุน้ำแดง Mixture stomachica ยาธาตุน้ำขาว Salon and Menthol Mixture”. (ศ.เกียรติคุณ พญ.พวงทอง ไกรพิบูลย์). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : haamor.com. [20 ต.ค. 2016].
- มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา. “คู่มือตู้ยาโรงเรียนและแนวทางการรักษาโรคที่พบบ่อย”. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา ; พ.ศ. 2553. หน้า 122.
- เล่าเรื่องจากร้านยา. “ยาธาตุน้ำขาว”. (ภญ. สมใจ วิลาศวโรดม). [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : muay-drugstore.blogspot.com. [20 ต.ค. 2016].
- เครือข่ายความร่วมมือบริการเภสัชสนเทศ. “แพ้ยาธาตุน้ำขาว”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : drug.pharmacy.psu.ac.th. [20 ต.ค. 2016].
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
