โกฐชฎามังสี
โกฐชฎามังสี ชื่อสามัญ Jatamansi[2], Spikenard[1]
โกฐชฎามังสี ชื่อวิทยาศาสตร์ Nardostachys jatamansi (D.Don) DC. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Fedia grandiflora Wall. ex DC., Patrinia jatamansi D.Don, Valeriana jatamansi D.Don)[1] ปัจจุบันจัดอยู่ในวงศ์สายน้ำผึ้ง (CAPRIFOLIACEAE)
สมุนไพรโกฐชฎามังสี หรือ โกฐชฎามังษี มีชื่อเรียกอื่นว่า “โกฐจุฬารส“[1]
ลักษณะของโกฐชฎามังสี
- ต้นโกฐชฎามังสี จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุก ที่มีเขตการกระจายพันธุ์ในบริเวณเทือกเขาหิมาลัย ในประเทศอินเดีย โดยจัดเป็นสมุนไพรนำเข้า และได้มีการนำมาใช้ในเครื่องยาไทยหลายตำรับ[1]
- รากโกฐชฎามังสี คือ ส่วนที่นำมาใช้เป็นยาซึ่งมีลักษณะเป็นไม้เนื้อแข็ง มีรากย่อยปกคลุมเป็นเส้นยาว โดยรอบหนาแน่น รากนั้นมีรสสุขุม ขม มีกลิ่นหอม และเป็นกลิ่นแรงเฉพาะตัว[1]
สรรพคุณของโกฐชฎามังสี
- ตำรายาไทยจะใช้โกฐชฎามังสีเป็นยาแก้โลหิตอันเกิดแต่กองปิตตะสมุฏฐาน แก้รัตตะปิตตะโรค[1]
- ใช้เป็นยาแก้โรคในปากคอ[1]
- ใช้เป็นยาขับลม ช่วยย่อยอาหาร[1],[2]
- ช่วยขับพยาธิออกจากร่างกาย[1]
- ใช้เป็นยาแก้ไส้ด้วนไส้ลาม (แผลเนื้อร้ายกินแต่ปลายองคชาตเข้าไปและองค์กำเนิดบวม)[1]
- โกฐชฎามังสีมีสรรพคุณช่วยขับประจำเดือน ขับโลหิตระดูเน่าเสียของสตรี[1],[2]
- ช่วยแก้ดีพิการ[1]
- ช่วยแก้แผลเนื้อร้าย[1]
- ใช้เป็นยากระจายหนองที่ก้อนอยู่ในร่างกาย[1]
- ใช้เป็นยาแก้พิษทั้งปวง[1]
- ในการแพทย์อายุรเวทของอินเดีย ระบุว่า เหง้าและรากโกฐชฎามังสีมีคุณสมบัติกระตุ้นและลดการเกร็ง จึงใช้ในการบำบัดโรคลมบ้าหมู โรคฮิสทีเรีย โรคที่มีอาการชักทุกชนิด รวมทั้งโรคตา โรคต่าง ๆ ที่เกิดในศีรษะ แก้อาการสะอึก และแผลพุพองปวดบวมที่ผิวหนัง[1]
- ในบัญชียาจากสมุนไพร ตามประกาศของคณะกรรมการแห่งชาติด้านยา (ฉบับที่ 5) มีปรากฏการใช้โกฐชฎามังสีในกลุ่มยารักษาอาการทางระบบไหลเวียนโลหิตหรือยาแก้ลม โดยปรากฏในตำรับ “ยาหอมเทพจิตร” และตำรับ “ยาหอมนวโกฐ” ซึ่งมีส่วนประกอบของโกฐชฎามังสีอยู่ในพิกัดโกฐทั้งเก้าร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ มีสรรพคุณเป็นยาแก้ลมวิงเวียน อาการหน้ามืด ตาลาย ใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน และแก้ลมจุกแน่นในท้อง[1]
- โกฐชฎามังสีเป็นสมุนไพรที่มีการนำมาใช้ในตำรับยาแผนโบราณของไทยหลายตำรับ และได้มีการนำมาใช้ในเครื่องยาไทยที่เรียกว่า “พิกัดโกฐ” ซึ่งโกฐชฎามังสีนั้นจะจัดอยู่ใน โกฐทั้งเก้า (เนาวโกฐ) มีสรรพคุณเป็นยาแก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อเสมหะ แก้ไข้เรื้อรัง แก้ไข้ในกองอติสาร แก้หืดไอ แก้หอบ อาการสะอึก แก้โรคในปากคอ แก้โรคปอด แก้ไส้ด้วนไส้ลาม ช่วยขับระดูร้าย แก้ลมในกองธาตุ เป็นยาชูกำลัง ช่วยบำรุงโลหิต และบำรุงกระดูก[1]
ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของโกฐชฎามังสี
- องค์ประกอบทางเคมีที่พบได้ในสมุนไพรโกฐชฎามังสี ได้แก่ สาร angelicin, jatamansic acid, jatamansin, jatamansinol, jatamansone, jatamol A, jatamol B, patchouli alcohol[1]
- จากการศึกษาทางเภสัชวิทยา พบว่าโกฐชฎามังสีมีฤทธิ์ลดคอเลสเตอรอลในเลือด ลดความดันโลหิต ลดน้ำตาลในเลือด ลดปริมาณของกรดยูริก เสริมฤทธิ์ยานอนหลับ กดประสาทส่วนกลาง เพิ่มการเรียนรู้และความจำ กล่อมประสาท ต้านการบีบตัวของกล้ามเนื้อเรียบ คลายมดลูก ทำให้หัวใจเต้นช้า ต้านการเต้นไม่เป็นจังหวะของหัวใจ ต้านหืด ต้านการชัก ต้านแบคทีเรีย ต้านการเกิดแผล ฆ่าอสุจิ และมีฤทธิ์ลดไข้[1]
- จากการทดสอบความเป็นพิษ เมื่อฉีดสารสกัดจากรากโกฐชฎามังสีด้วยแอลกอฮอล์-น้ำ (1:1) เข้าช่องท้องของหนูถีบจักร พบว่าในขนาดที่ทำให้สัตว์ทดลองตายครึ่งหนึ่ง คือ ขนาดมากกว่า 1 กรัมต่อกิโลกรัม ส่วนการฉีดน้ำมันหอมระเหยเข้าช่องท้อง พบว่าในขนาดที่ทำให้สุนัขและหนูถีบจักรตายครึ่งหนึ่งนั้น คือ ขนาด 93 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม และ 80.3 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ตามลำดับ ส่วนในหนูตะเภาคือขนาด 2 มิลลิลิตรต่อกิโลกรัม และในหนูขาวคือขนาด 1.5 มิลลิลิตรต่อกิโลกรัม[1]
เอกสารอ้างอิง
- ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. “โกฐชฎามังสี”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.thaicrudedrug.com. [10 มิ.ย. 2015].
- หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ. (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “โกฐชฎามังษี Jatamansi”. หน้า 217.
ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Station alpine Joseph Fourier)
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
