10 สรรพคุณและประโยชน์ของต้นสุวรรณพฤกษ์ ! (ขี้เหล็กอเมริกัน)

สุวรรณพฤกษ์

สุวรรณพฤกษ์ ชื่อสามัญ American Cassia^[2]

สุวรรณพฤกษ์ ชื่อวิทยาศาสตร์ Senna spectabilis (DC.) H.S.Irwin & Barneby (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Cassia spectabilis DC.) จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE) และอยู่ในวงศ์ย่อยราชพฤกษ์ (CAESALPINIOIDEAE หรือ CAESALPINIACEAE)^[1],[2]

สมุนไพรสุวรรณพฤกษ์ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ขี้เหล็กอเมริกา (เชียงใหม่)^[1], ขี้เหล็กอเมริกัน ทองนพคุณ (กรุงเทพฯ) เป็นต้น

ลักษณะของสุวรรณพฤกษ์

• ต้นสุวรรณพฤกษ์ มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเขตร้อน จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง มีความสูงของต้นได้ประมาณ 5-10 เมตร ขนาดทรงพุ่มประมาณ 4-6 เมตร ทรงพุ่มแผ่กว้าง เปลือกลำต้นเป็นสีน้ำตาลเข้ม ค่อนข้างเรียบหรือแตกเป็นร่องตื้นตามยาว ส่วนที่ยังอ่อนอยู่จะมีขนอ่อน ๆ ขึ้นปกคลุม ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน ชอบสภาพอากาศเย็น น้ำปานกลาง และแสงแดดจัด^[1],[2],[3]

• ใบสุวรรณพฤกษ์ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ ออกเรียงสลับ มีใบย่อยประมาณ 10-15 คู่ แกนกลางใบประกอบยาวประมาณ 25-30 เซนติเมตร ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปวงรี ปลายใบแหลมหรือเป็นติ่งแหลม โคนใบมนหรือเบี้ยว ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-2 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-7 เซนติเมตร แผ่นใบบางอ่อนเป็นสีเขียวสด หลังใบด้านบนเรียบ ส่วนท้องมีขนละเอียดนาบไปกับแผ่นใบ^[1],[2],[3]

• ดอกสุวรรณพฤกษ์ ออกดอกเป็นช่อแบบแยกแขนงขนาดใหญ่ที่ปลายกิ่ง ช่อดอกตั้งยาวประมาณ 30-40 เซนติเมตร มีดอกย่อยจำนวนมาก ดอกย่อยเป็นรูปดอกหางนกยูง มีประมาณ 6-60 ดอก มีกลีบเลี้ยงสีเขียว 5 กลีบ ส่วนกลีบดอกมี 5 กลีบ เป็นสีเหลืองสด ขนาดไม่เท่ากัน ดอกมีเกสรเพศผู้ 10 อัน เป็นหมัน 3 อัน และดอกมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2.5-4 เซนติเมตร สามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี^[1],[2],[3]

• ผลสุวรรณพฤกษ์ ผลมีลักษณะฝักรูปขอบขนานแคบหรือรูปทรงกระบอก ฝักมีขนาดกว้างประมาณ 0.8-1.3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 15-30 เซนติเมตร ฝักอ่อนเป็นสีเขียวสด เมื่อสุกจะเปลี่ยนสีน้ำตาลเข้ม เมื่อฝักแก่จะแตกออกเป็น 2 ซีกตามตะเข็บ ภายในฝักมีเมล็ดประมาณ 50-70 เมล็ด ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปรีสีน้ำตาล สามารถติดผลได้ตลอดทั้งปี^[1],[2]

สรรพคุณของสุวรรณพฤกษ์

1. ชาวเขาเผ่าแม้วจะใช้ใบและก้านใบสุวรรณพฤกษ์ (ใช้อย่างเดียวหรือผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น) นำมาต้มอบไอน้ำ เพื่อรักษาอาการตัวเหลือง ดีซ่าน (ใบ)^[1]
2. ใบและก้านใบนำมาต้มอบไอน้ำ ช่วยรักษาคนติดฝิ่น (ใบ)^[1]
3. ใบและดอกใช้เป็นยาถ่ายเสมหะ (ใบและดอก)^[3]
4. ใบและดอกมีสรรพคุณเป็นยาระบาย (ใบและดอก)^[3]
5. ใช้เป็นยาถ่ายโลหิตระดูของสตรี โดยมากจะใช้ร่วมกับแก่นขี้เหล็ก และแก่นแสมทะเล (ใบและดอก)^[3]
6. ช่วยทำให้เส้นเอ็นหย่อน (ใบและดอก)^[3]
7. หากมีอาการปวดตามข้อ ให้ใช้รากสดประมาณ 60 กรัม นำมาตุ๋นกับเป็ด ไก่ หรือเต้าหู้ (อย่างใดอย่างหนึ่ง) กินเป็นยา (ราก)^[2]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของสุวรรณพฤกษ์

• มีรายงานว่าเมื่อนำใบแห้งบดเป็นผงให้สัตว์ทดลองกิน พบว่ามีฤทธิ์ลดการอักเสบอย่างอ่อน^[1]

ประโยชน์ของสุวรรณพฤกษ์

• ดอกและใบสามารถนำมาใช้ประกอบอาหารได้^[3]
• เนื้อไม้สุวรรณพฤกษ์สามารถนำมาใช้ทำเป็นด้ามเครื่องมือ ไม้ถือ เครื่องเรือน ทำครก สาก หรือนำมาใช้ทำฟืนได้^[3]
• ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไปตามที่สาธารณะ เจริญเติบโตได้ดีในดินทั่วไป โตเร็ว จึงเหมาะปลูกเป็นไม้ประดับในพื้นที่ที่ต้องการการดูแลต่ำ^[2]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา.  (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล).  “สุวรรณพฤกษ์”.  หน้า 64.
2. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.  “ขี้เหล็กอเมริกัน”.  อ้างอิงใน : หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.qsbg.org.  [07 ต.ค. 2014].
3. ไทยเกษตรศาสตร์.  “ขี้เหล็กอเมริกัน”.  อ้างอิงใน : หนังสือวัลลิ์รุกขบุปผชาติตามรอยพระบาทบรมราชกุมารี.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : www.thaikasetsart.com.  [08 ต.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by SierraSunrise, Mauricio Mercadante, Isabelle Prondzynski, mauroguanandi)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)