พลองเหมือด
พลองเหมือด ชื่อวิทยาศาสตร์ Memecylon edule Roxb. จัดอยู่ในวงศ์โคลงเคลง (MELASTOMATACEAE)
สมุนไพรพลองเหมือด มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า พลองดำ (ประจวบคีรีขันธ์), เหมียด (สุรินทร์), เหมือดแอ่ เป็นต้น
ลักษณะของพลองเหมือด
- ต้นไม้พลองเหมือด เป็นไม้พุ่มกึ่งยืนต้นขนาดเล็ก มีความสูงประมาณ 1-3 เมตร เปลือกของลำต้นขรุขระเป็นร่อง มีสีน้ำตาลดำ สามารถพบได้มากตามป่าโคกข่าว ป่าโคกหินลาดหนองคู-นาดูน ป่าโคกดงเค็ง ป่าชุมชนดงใหญ่ เป็นต้น
- ใบพลองเหมือด เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกัน ลักษณะของใบรูปวงรีคล้ายโล่ แผ่นใบเรียบเป็นมันมีสีเขียวเข้ม ม้วนขึ้นเขาหาเส้นกลางใบเล็กน้อย ปลายใบแหลม ขอบใบขนาน ความกว้างของใบประมาณ 2-3 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร
- ดอกพลองเหมือด เป็นช่อดอกออกเป็นกระจุกตามซอกใบ กลีบดอกมีสีม่วง มีฐานรองดอกคล้ายรูประฆัง
- ผลพลองเหมือด ผลเป็นผลเดี่ยวคล้ายลูกหว้า ผลดิบมีสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะมีสีม่วงเกือบดำ ข้างในผลมีเมล็ด 1 เมล็ด ลักษณะกลม
สรรพคุณของพลองเหมือด
- พลองเหมือดมีสรรพคุณเป็นสมุนไพรใช้บำรุงเลือด บำรุงน้ำนม เมื่อนำไปผสมกับเหมือดโลดใช้ปรุงเป็นยาแก้ไข้ป่า
- ลำต้นเมื่อนำมาตัดแล้วเอาไปเผาไฟ จะมีน้ำเลี้ยงออกมาตรงบริเวณรอยตัด เมื่อแตะเอาน้ำเลี้ยงมาถูฟัน ก็จะช่วยทำให้เหงือกและฟันแข็งแรงขึ้น
- รากหรือลำต้นสามารถนำมาต้มเป็นยาดื่มแก้โรคกระเพาะได้
- รากหรือลำต้นนำไปต้มผสมกับแก่นพลับเพลา แก่นจำ แก่นโมกหลวง ต้นสบู่ขาว ต้นกำแพงเจ็ดชั้น นำมาดื่มรักษาโรคหืดได้
- ต้นและใบ นำไปต้มเป็นน้ำดื่มวันละ 2 ครั้งหลังอาหารเช้า, เย็น ครั้งละ 1 แก้ว สามารถช่วยขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะขัดได้
- รากใช้ผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น นำไปต้มเป็นน้ำดื่ม ช่วยแก้ประดง หรืออาการโรคผิวหนังมีผดคันขึ้นเป็นเม็ดและมักมีอาการไข้ร่วมด้วย
- น้ำยางจากลำต้นนำมาใช้ทาส้นเท้าเพื่อลดรอยแตกได้
ประโยชน์ของพลองเหมือด
- ผลสุกใช้รับประทานเป็นผลไม้ได้
- ยอดอ่อนสามารถนำไปรับประทานร่วมกับก้อยกุ้ง รับประทานเป็นผักสดร่วมกับน้ำพริกหรือแจ่ว
- ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับเนื่องจากมีดอกที่สวยงาม
- แก่นหรือใบสามารถนำไปต้มให้สัตว์กินเพื่อให้ร่างกายอุดมสมบูรณ์ได้
- ลำต้นของพลองเหมือดสามารถนำไปใช้ทำเป็นด้ามเสียมได้
- ลำต้นมีแก่นแข็ง โค้งได้ ชาวบ้านนิยมนำไปใช้ทำแอกวัว หรือเครื่องมือสำหรับคล้องคอวัวควายเมื่อออกไปไถนา
- ไม้ใช้ทำเป็นซี่ฟันของคราดนาเพื่อหว่านกล้าข้าว แก่นใช้ทำง่ามหนังสติก
- ลูกดิบใช้ทำเป็นของเล่นเด็กอย่างบั้งโป๊ะ (ของเล่นที่ทำด้วยไม้ไผ่เป็นลำ และขนาดรูของไม้ไผ่ต้องเท่ากับลูกพลองเหมือดพอดี)
- ใบแก่เมื่อนำมาคลุกเคล้ารวมกับพริกแล้วนำไปตากแดด จะช่วยทำให้พริกมีสีสด แถมยังช่วยป้องกันไม่ให้แมลงมากัดกินได้อีกด้วย
- แก่นสามารถนำไปย้อมไหมแทนหนามแขได้ โดยจะให้สีเหลือง
- กิ่งและลำต้นของพลองเหมือด นำไปเผาทำเป็นน้ำด่างใช้ในการย้อมครามของไหมและฝ้าย สามารถสกัดสีเหลืองออกได้
แหล่งอ้างอิง : หนังสือผักพื้นบ้านภาคอีสาน (สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข), สถาบันวิจัยวลัยรุกขเวช มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, เว็บไซต์อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ มหาวิทยาลัยมหิดล, เว็บไซต์ฐานข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เว็บไซต์สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (สพภ.)
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
