บัวตอง สรรพคุณและประโยชน์ของต้นบัวตอง 5 ข้อ ! รูปทุ่งดอกบัวตอง :))

บัวตอง

บัวตอง ชื่อสามัญ Mexican sunflower, Mexican sunflower weed

บัวตอง ชื่อวิทยาศาสตร์ Tithonia diversifolia (Hemsl.) A.Gray จัดอยู่ในวงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)^{[1],[2],[3],[4]}

สมุนไพรบัวตอง มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ดาวเรืองญี่ปุ่น ทานตะวันหนู เบญจมาศน้ำ (กรุงเทพฯ), บัวตอง (ทั่วไป), พอมื่อนื้อ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) เป็นต้น^[1],[2],[3]

ลักษณะของบัวตอง

• ต้นบัวตอง มีถิ่นกำเนิดในประเทศเม็กซิโกและอเมริกากลาง จัดเป็นไม้พุ่มขนาดเล็กมีอายุได้หลายปี มีความสูงของต้นได้ถึง 4 เมตร มีไหลอยู่ใต้ดิน ทุกส่วนของต้นมีขนสีขาว ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ดและไหล มักขึ้นในพื้นที่ที่มีอากาศเย็น ชอบแสงแดดจัด และจะออกดอกสวยงามที่สุดบนดอยที่สูงกว่า 800 เมตรขึ้นไป ในประเทศไทยพบกระจายอยู่ในสถานที่ท่องเที่ยวทางภาคเหนือ โดยเฉพาะทุ่งบัวตองที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน อีกทั้งยังจัดเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดแม่ฮ่องสอนอีกด้วยครับ^{[1],[2],[4],[5],[6]}

• ใบบัวตอง ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ รูปไข่แกมขอบขนาน หรือรูปไข่แกมสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ขอบใบจักเป็นฟันเลื่อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 4-25 เซนติเมตรและยาวประมาณ 7-30 เซนติเมตร แผ่นใบบาง ผิวใบด้านบนเป็นสีเขียวเข้ม ส่วนท้องใบเป็นสีเขียวแกมเทา มีขนสั้นและต่อมเล็กทั้งสองด้าน^[1],[2]

• ดอกบัวตอง ออกดอกเป็นช่อกระจุกที่ปลายกิ่ง ริ้วประดับมีประมาณ 3-4 ชั้นเรียงกันเป็นรูประฆัง ดอกมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 6-14 เซนติเมตร ดอกเป็นสีเหลืองสด ดอกวงนอกเป็นรูปช้อนหรือเป็นรูปรางน้ำขอบขนาน ปลายจัก ยาวประมาณ 3-5 เซนติเมตร กลีบมีประมาณ 12-15 กลีบ เป็นหมัน ส่วนดอกวงในมีขนาดเล็ก โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็นแฉกแหลม ดอกวงในเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศและมีจำนวนมาก กลีบดอกเป็นหลอดยาวประมาณ 0.7-1 เซนติเมตร ดอกมีเกสรเพศผู้ 5 อัน อับละอองเรณูเป็นสีดำ ที่ปลายสีเหลือง และจะออกดอกในช่วงฤดูหนาวหรือในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงต้นเดือนธันวาคม^{[1],[2],[3],[4],[6]}

• ผลบัวตอง ผลเป็นผลแห้ง ลักษณะเป็นรูปขอบขนาน ปลายและโคนผลสอบ เมล็ดล่อน ไม่แตก ผนังผลแยกออกจากกัน ผลมีขนาดยาวประมาณ 0.5-0.8 เซนติเมตร^[1],[2],[3]

สรรพคุณของบัวตอง

• ใบสดนำมาย่างไฟ ใช้วางบนศีรษะแล้วใช้ผ้าพันแผลไว้ ช่วยแก้อาการปวดศีรษะได้ (ใบ)^[1],[2]
• ดอกนำมาใส่แผลและแผลช้ำ (ดอก)^[1]
• ยอดอ่อนนำมาเผาแล้วขยี้ใช้ทาผื่นคันที่ขึ้นตามตัว (ยอดอ่อน)^[3]
• ใบนำมาต้มกับน้ำรวมกับต้นสาบหมาน (เข้าใจว่าคือต้นสาบหมา) ใช้อาบแก้อาการคัน (ใบ)^[3]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของบัวตอง

• สารสกัดใบบัวตองด้วยแอลกอฮอล์และคลอโรฟอร์มเป็นพิษต่อเซลล์มะเร็งหลายชนิดในหลอดทดลอง^[2]
• สารสกัดด้วยบิวทานอลมีฤทธิ์ช่วยลดการบีบตัวของลำไส้หนูได้^[2]
• น้ำต้มจากส่วนที่อยู่เหนือดินของต้นบัวตองมีฤทธิ์ลดอาการอักเสบและช่วยรักษาตับอักเสบในสัตว์ทดลองได้^[2]
• สารสกัดจากดอกบัวตองด้วยแอลกอฮอล์และแอซีโตนมีฤทธิ์ฆ่าแมลง^[2]

ประโยชน์ของบัวตอง

• ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับตามสถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ โดยเฉพาะทางภาคเหนือที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่ดอยแม่อูคอ แต่ตอนนี้สามารถหาชมได้แล้วที่อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ในช่วงหน้าหนาวด้วยครับ^[5]

ทุ่งดอกบัวตอง

© ภาพโดย I am Tripper สังคมของคนชอบเดินทางท่องเที่ยว “ทุกสถานที่มีเรื่องเล่า ทุกเรื่องราวมีความทรงจำ มาร่วมเป็นนักเดินทางกับพวกเรานะครับ” สนใจติดตามผลงานได้ที่เพจนี้ครับ www.facebook.com/iamtripperclub

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ.  “บัวตอง”.  (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ).  หน้า 130.
2. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ.  (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล).  “ทานตะวันหนู”.  หน้า 214.
3. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์การมหาชน).  “Maxican sunflower weed”.  อ้างอิงใน: หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th. [31 มี.ค. 2014].
4. หนังสือไม้ดอกและไม้ประดับ.  “บัวตอง”.
5. สวนพฤกษศาสตร์สายยาไทย.  “บัวตอง”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.saiyathai.com.  [31 มี.ค. 2014].
6. แม่เมาะ ลำปาง, มหาวิทยาลัยนเรศวร.  “ทุ่งบัวตอง”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: student.nu.ac.th/Lookket/Maemoh_Lampang/.  [31 มี.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by SierraSunrise, Maria /Amethist, JJ-Merry, Mauricio Mercadante), lucidcentral.org, davesgarden.com, www.iamtripper.com

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)