จำปี
จำปี ชื่อสามัญ White champaka, White sandalwood, White jade orchid tree
จำปี ชื่อวิทยาศาสตร์ Michelia alba DC. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Michelia longifolia var. racemosa Blume) จัดอยู่ในวงศ์จำปา (MAGNOLIACEAE)
สมุนไพรจำปี มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า จุมปี จุ๋มปี๋ (ภาคเหนือ) เป็นต้น
ลักษณะของจำปี
- ต้นจำปี มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (แต่ก็มีข้อสันนิษฐานว่ามันมีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนตอนใต้ หรือประเทศมาเลเซียและประเทศอินโดนีเซีย) สามารถแบ่งสปีชีส์ได้ประมาณ 50 ชนิด โดยจัดเป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลำต้นสูงใหญ่กว่าจำปาเล็กน้อย ความสูงประมาณ 10-20 เมตร ลำต้นมีสีน้ำตาลแตกเป็นร่องถี่ ๆ กิ่งมีขนสีเทา เปราะและหักง่าย ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่งและการเพาะเมล็ด
- ใบจำปี มีลักษณะเป็นใบเดี่ยว ใบสีเขียว โคนใบมน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ใบหนาและมีขนาดใหญ่ กว้างประมาณ 8 เซนติเมตรและยาวประมาณ 20 เซนติเมตร
- ดอกจำปี ลักษณะเป็นดอกเดี่ยว มีกลิ่นหอม มีสีขาวคล้ายกับสีงาช้าง ดอกมีกลีบซ้อนกันอยู่ 8-10 กลีบ กลีบดอกจะเรียวกว่าดอกจำปา และมีความยาวประมาณ 2 นิ้ว ส่วนตรงกลางดอกจะมีเกสรเป็นแท่งกลมเล็ก ๆ ยอดแหลมคล้ายฝักข้าวโพดเล็ก ๆ โดยดอกจำปีจะออกดอกได้ตลอดทั้งปี
- ผลจำปี ลักษณะของผลเป็นกลุ่ม เมื่อแก่จะแห้งแตก ลักษณะคล้ายทรงไข่หรือทรงกลม บิดเบี้ยวเล็กน้อย ผลแก่มีสีแดง ด้านในมีเมล็ดเล็ก ๆ สีดำประมาณ 1-4 เมล็ด
สรรพคุณของจำปี
- ใช้เป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย (ดอก, ผล)
- ช่วยแก้คลื่นเหียน อาเจียน (ดอก, ผล)
- ดอกมีสรรพคุณเป็นยาช่วยบำรุงหัวใจ (ดอก)
- ช่วยบำรุงประสาท (ดอก)
- กลีบดอกมีน้ำมันหอมระเหย สามารถใช้ทาแก้อาการปวดศีรษะได้ (กลีบดอก)
- น้ำมันดอกจำปีมีสารที่ออกฤทธิ์ในการสงบประสาทและช่วยต่อต้านเชื้อจุลินทรีย์ (ดอก)
- ช่วยแก้อาการตาบวม (น้ำมันจากดอกจำปี)
- ช่วยบำรุงโลหิต (ดอก)
- ช่วยแก้ไข้ (เปลือกต้น, ดอก, ผล)
- น้ำที่สกัดจากใบมีฤทธิ์ช่วยระงับอาการไอ หอบได้ แต่ได้แค่เพียงชั่วคราวเท่านั้น (ใบ)
- ใบใช้ต้มแก้หลอดลมอักเสบเรื้อรัง (ใบ)
- ดอกช่วยบำรุงน้ำดี (ดอก)
- ช่วยขับปัสสาวะ (ดอก, ผล)
- ใช้ต้มแก้ต่อมลูกหมากอักเสบ (ใบ)
- ช่วยบำรุงประจำเดือน (แก่น)
- ช่วยขับระดูขาวของสตรี (ใบ)
- ดอกตูมใช้สำหรับการรักษาอาการหลังการแท้งบุตร (ดอกตูม)
ประโยชน์ของจำปี
- ใช้ปลูกไว้เป็นไม้ดอกไม้ประดับ โดยสามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี
- ดอกใช้ทำอุบะ ห้อยชายพวงมาลัย
- ดอกใช้บูชาพระได้
- ดอกสามารถนำมาใช้แต่งกลิ่นเครื่องสำอางได้
- ดอกสามารถนำมาใช้อบเสื้อผ้าให้มีกลิ่นหอมได้
- เนื้อไม้ของต้นจำปี สามารถนำมาใช้ทำเป็นเครื่องเรือนได้
แหล่งอ้างอิง : สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.), กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 3, เว็บไซต์สวนมิตรปราณี, วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาพประกอบ : www.magnoliathailand.com (Magnolia Hybrid), เว็บไซต์ homeidea.in.th
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
