งิ้วป่า สรรพคุณและประโยชน์ของต้นงิ้วป่า 28 ข้อ ! (งิ้วป่าดอกขาว)

งิ้วป่า

งิ้วป่า ชื่อสามัญ Bombax, Cotton tree, Ngiu

งิ้วป่า ชื่อวิทยาศาสตร์ Bombax anceps Pierre. (Bombax anceps Pierre var. anceps) จัดอยู่ในวงศ์ชบา (MALVACEAE) และอยู่ในวงศ์ย่อย BOMBACOIDEAE

สมุนไพรงิ้วป่า มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ไกร่ (เชียงใหม่), งิ้วป่า (ประจวบคีรีขันธ์, ภาคใต้), ง้าวป่า นุ่นป่า (ภาคกลาง), งิ้วป่าดอกขาว งิ้วดอกขาว งิ้วผา ไกร (ภาคเหนือ), งิ้วขาว, งิ้วผา เป็นต้น^[1],[3],[4]

ลักษณะของงิ้วป่า

• ต้นงิ้วป่า จัดเป็นไม้ยืนต้นผลัดใบขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีความสูงของต้นประมาณ 15-25 เมตร และสามารถสูงได้ถึง 30 เมตร ลำต้นเปลาตรง และมักมีพูพอนต่ำ ๆ เมื่อต้นยังเล็กจะมีลักษณะเรือนยอดจะเป็นชั้น ๆ เมื่อต้นโตเต็มที่จะมีลักษณะเป็นทรงเรือนยอด ด้านบนจะแบน เปลือกต้นเป็นสีเทา มีหนามแข็งอยู่ทั่วลำต้น โดยเฉพาะต้นอ่อนและกิ่งก้าน และหนามจะลดลงเมื่อต้นโตขึ้น แต่กิ่งก้านยังคงมีหนามเช่นเดิม ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในดินที่ไม่อุ้มน้ำ ชอบแสงแดดจัด สามารถพบได้ทั่วไป แต่มักขึ้นตามป่าเบญจพรรณที่มีหินปูน ป่าเบญจพรรณตามเชิงเขาและไหล่เขาตามภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 600-1,000 เมตร^[1],[3],[4]

• ใบงิ้วป่า ใบเป็นใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงสลับเวียนเป็นกลุ่มที่ปลายกิ่ง มีใบย่อยประมาณ 5-7 ใบ แผ่นใบมีลักษณะเป็นรูปใบหอกหรือรูปไข่ ใบมีความกว้างประมาณ 3-6 เซนติเมตรและยาวประมาณ 7-15 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบเป็นรูปลิ่ม ส่วนขอบใบเรียบ ก้านใบย่อยมีความยาวประมาณ 0.5-1.8 เซนติเมตร ส่วนก้านใบรวมยาวประมาณ 10-17 เซนติเมตร ส่วนก้านใบรวมก็ยาวเท่า ๆ กับก้านใบย่อย^[1]

• ดอกงิ้วป่า ดอกเป็นดอกเดี่ยว มีขนาดประมาณ 6.5-8 เซนติเมตร ดอกเป็นสีขาวครีมแกมสีม่วง ออกดอกเป็นกลุ่ม กลุ่มละประมาณ 2-4 ดอก ออกดอกกระจายอยู่ทั่วเรือนยอดที่กำลังผลัดใบ ส่วนกลีบเลี้ยงดอกที่โคนเชื่อมติดกันมีลักษณะเป็นรูประฆัง มี 2-4 พู เป็นสีเขียวสด เชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยบนฐานดอกที่แข็ง ส่วนกลีบดอกมี 5 กลีบ ดอกจะโค้งงอไปด้านหลังส่วนของกลีบเลี้ยง กลีบดอกเป็นสีขาว มีขนละเอียดด้านนอก ดอกมีเกสรตัวผู้จำนวนมาก ประมาณ 250-300 อัน มีสีขาวเชื่อมติดกันเป็นกลุ่ม แยกเป็น 5 กลุ่ม และเชื่อมกันเป็นหลอด ส่วนด้านล่างจะห่อหุ้มไปด้วยก้านเกสรตัวเมีย โดยเกสรตัวเมียจะเป็นสีชมพูอมม่วงและมีก้านเดียว ปลายแยกเป็น 5 แฉกซึ่งจะอยู่ชิดติดกัน โดยจะออกดอกในช่วงเดือนกุมภาพันธ์จนถึงเดือนมีนาคม (บ้างว่าเดือนมกราคมจนถึงเดือนกุมภาพันธ์) โดยก่อนออกดอกจะทิ้งใบหมด^[1],[3]

• ผลงิ้วป่า ผลมีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกยาวหรือเป็นรูปทรงกระสวย มีความกว้างของผลประมาณ 5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 12-15 เซนติเมตร ขอบขนาน โค้งงอเล็กน้อยและมีสันตื้น ๆ 5 สัน เมื่อผลแห้งแล้วจะแตกตามรอยประสาน ภายในผลมีปุยสีขาวห่อหุ้มเมล็ดอยู่ โดยเมล็ดมีลักษณะกลมสีดำและมีขนาดเล็กคล้ายกับเมล็ดฝ้าย โดยจะออกผลในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนเมษายน^[1]

สรรพคุณของงิ้วป่า

1. ยางใช้เป็นยาบำรุงกำลัง (ยาง^[1],[2], ราก^[5]) ส่วนรากใช้เป็นยากระตุ้นและยาบำรุงกำลัง (ราก)^[1]
2. ช่วยแก้พิษไข้ (ดอกแห้ง)^[1]
3. เปลือกใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้อาการร้อนใน (เปลือก)^[4]
4. รากและเปลือกมีรสฝาดเย็น มีสรรพคุณทำให้อาเจียน (ราก, เปลือก)^[1],[2]
5. ใบมีรสเย็น ใช้บดผสมน้ำทาแก้ต่อมทอนซิลอักเสบ (ใบ)^[1]
6. เปลือกต้นใช้ผสมกับเปลือกต้นนุ่น ใช้ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยแก้อาการเป็นพิษ (เปลือกต้น)^[2]
7. เปลือกต้นมีรสฝาดเย็น ช่วยแก้อาการท้องเสีย (เปลือกต้น)^[1],[2],[5] หรือจะใช้รากนำมาต้มกับน้ำดื่มก็เป็นยาแก้ท้องเสียได้ด้วยเช่นกัน (ราก)^[4]
8. ช่วยแก้อาการท้องร่วง (ยาง)^[1],[2]
9. ยางและเปลือกต้นช่วยแก้บิด (ยาง, เปลือกต้น)^[1],[2],[5] หรือจะใช้รากนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้โรคบิดก็ได้เช่นกัน (ราก)^[4] หรือจะใช้เปลือกต้นผสมกับเปลือกต้นนุ่น นำมาต้มกับน้ำดื่มก็ได้ (เปลือกต้น)^[2]
10. รากมีรสจืดเย็น ใช้ต้มดื่มช่วยขับปัสสาวะ (ราก)^[1],[4]

11. ช่วยแก้ระดูของสตรีมามากกว่าปกติ (ยาง)^[1],[2]
12. ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย (ยาง)^[1],[2]
13. ช่วยแก้อาการคัน (ดอกแห้ง)^[1]
14. ดอกแห้งมีรสหวานเย็น ช่วยรักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก (ดอกแห้ง)^[1] หรือจะใช้แก่นเป็นส่วนผสมเข้ายาเพื่อรักษาแผลน้ำร้อนลวกก็ได้ (แก่น)^[2]
15. ช่วยห้ามเลือดที่ตกภายใน (ยาง)^[1],[2]
16. ดอกและผลมีรสหวานและฝาดเย็น ช่วยแก้พิษงู (ดอก, ผล)^[1]
17. ช่วยรักษาแผลอักเสบ (เปลือก)^[4]
18. ช่วยรักษาโรคผิวหนัง (เมล็ด)^[5]
19. ช่วยแก้อาการปวด (ดอกแห้ง, แก่น)^[1],[2]
20. ใบใช้ตำพอกแก้อาการฟกช้ำ (ใบ)^[1],[5]
21. ยางมีรสเย็นเมา ช่วยกระตุ้นความต้องการทางเพศ (ยาง)^[1],[2]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของต้นงิ้วป่า

• สารสกัดจากลำต้นของงิ้วป่าดอกขาวด้วย 50% แอลกอฮอล์ พบว่ามีสารองค์ประกอบอยู่ในกลุ่มแทนนินส์ คาร์ดิแอกไกลโคไซด์ และสารอัลคาลอยด์ ซึ่งมีฤทธิ์ในการต่อต้านอนุมูลอิสระ (EC50 = 88.97 มก./มล.), มีฤทธิ์ในการต้านเชื้อไวรัสโรคเริม Herpes simplex virus type 1 (IC50 = 95.47 มก./มล.), มีฤทธิ์ในการต้านเชื้อแบคทีเรีย S. aureus ที่ทำให้เกิดโรคแผลฝีหนอง (ที่ความเข้มข้น 12.5 มก./มล.), มีฤทธิ์ในการฆ่าเซลล์มะเร็งตับในระดับปานกลาง (IC50 = 212.74 ±27 มก./มล.) โดยพบว่าสามารถชักนำการตายของเซลล์มะเร็งตับแบบอะพอพโทซิสต่ำ เมื่อเซลล์ได้รับสารสกัดนาน 1 วัน, ไม่มีฤทธิ์ในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันโดยตรง แต่สามารถช่วยเสริมการกระตุ้นการเพิ่มจำนวนของเซลล์ภูมิคุ้มกันชนิดทีเซลล์ได้, ไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ แต่มีฤทธิ์ช่วยต้านการกลายพันธุ์ในภาวะที่มีการทำงานของเอนไซม์ร่วมด้วย^[6]

ประโยชน์ของต้นงิ้วป่า

1. ดอกใช้ลวกรับประทานเป็นผัก^[6]
2. เกสรตัวผู้นำมาตากแห้งใช้สำหรับใส่แกงหรือน้ำเงี้ยว^[5]
3. ผลให้เส้นใยที่สามารถนำมาใช้ทำหมอนและที่นอนได้^[1],[5]
4. น้ำมันจากเมล็ดสามารถนำมาใช้ปรุงอาหารและทำสบู่ได้^[3]
5. เส้นใยจากเปลือกต้นใช้ทำเชือกได้^[3],[5]
6. เนื้อไม้สีขาวของต้นงิ้วป่า ไม่มีแก่น ใช้ทำเรือขุด ทำหีบและลังสำหรับใส่ของ หรือใช้ทำไม้จิ้มฟัน ก้านและกลักไม้ขีด ทำเยื่อกระดาษ ฯลฯ^[3]

เอกสารอ้างอิง

1. ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.  “งิ้วป่า“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.phargarden.com.  [7 ม.ค. 2014].
2. ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.  “งิ้ว“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.thaicrudedrug.com.  [7 ม.ค. 2014]
3. สวนพฤกษศาสตร์คลองไผ่ สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.  “งิ้วป่า“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th.  [7 ม.ค. 2014].
4. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์การมหาชน).  “Bombax, Ngiu, Cotton tree“.  อ้างอิงใน: หนังสือพืชอาหารและสมุนไพรท้องถิ่นบนพื้นที่สูง (อัปสรและคณะ).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: eherb.hrdi.or.th.  [7 ม.ค. 2014].
5. โครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสทรงครองราชย์ ปีที่ 50 กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช.  “งิ้วป่า“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.goldenjubilee-king50.com.  [7 ม.ค. 2014].
6. โครงการจัดทำฐานข้อมูลพืชสมุนไพรที่สำรวจและวิจัยภายใต้โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช อันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ) มหาวิทยาลัยขอนแก่น.  “งิ้วป่า“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: orip.kku.ac.th/thaiherbs.  [7 ม.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Tony Rodd), www.phargarden.com (by Sudarat Homhual), www.vivatchaipicture.wordpress.com

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)