Celecoxib (ซีลีค็อกซิบ) สรรพคุณ, วิธีใช้, คำแนะนำ ฯลฯ

Celecoxib คือยาอะไร ?

Celecoxib (ซีลีค็อกซิบ) คือ ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (Nonsteroidal anti-inflammatory drugs : NSAIDs) โดยออกฤทธิ์ยับยั้งสารเคมีบางชนิดที่ทำให้เกิดการอักเสบและอาการปวดในร่างกาย

Celecoxib ใช้สำหรับรักษาอาการปวดเฉียบพลัน เช่น ปวดศีรษะไมเกรน, ปวดประจำเดือน, ปวดหลัง, ปวดจากข้อเคล็ดขัดยอกหรือกระดูกหัก, ปวดหลังการบาดเจ็บของระบบกล้ามเนื้อและโครงกระดูก (เช่น กระดูก เอ็น กล้ามเนื้อ เส้นประสาท), ปวดหลังผ่าตัด (เช่น การทำศัลยกรรมช่องปาก) รวมถึงอาการปวดเล็กน้อยถึงปานกลาง

นอกจากนี้ Celecoxib ยังใช้บรรเทาอาการของโรคข้ออักเสบ เช่น โรคข้อเสื่อม, โรคเกาต์, โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์, โรคข้อกระดูกสันหลังอักเสบชนิดติดยึด และอาจมีประโยชน์ในการรักษาโรค Familial adenomatous polyposis (FAP) ซึ่งเป็นโรคพันธุกรรมที่ทำให้เกิดติ่งเนื้องอกในลำไส้ที่สามารถกลายเป็นมะเร็งได้

Celecoxib เป็นยาที่ได้รับความนิยมและยอมรับในการรักษาอาการปวดเฉียบพลันตั้งแต่ปี 1998 อย่างไรก็ตาม ยานี้ไม่สามารถป้องกันการเกิดไมเกรนหรือรักษาโรคข้ออักเสบได้ โดยจะช่วยบรรเทาอาการของโรคข้ออักเสบเมื่อยังคงใช้ยาอยู่เท่านั้น นอกจากนี้ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยานี้ทุกครั้ง

กลไกการออกฤทธิ์ของยา Celecoxib

กลไกการทำงานของ Celecoxib ในการลดการอักเสบเกี่ยวข้องกับการยับยั้งเอนไซม์ที่เรียกว่า COX-2 (Cyclooxygenase-2) ดังนี้

• ยับยั้งการสร้างสารโพรสตาแกลนดิน (Prostaglandins) ซึ่งเป็นสารที่กระตุ้นการอักเสบและความเจ็บปวด โดย Celecoxib สามารถยับยั้งเอนไซม์ COX-2 ที่มีบทบาทสำคัญในการผลิตสาร Prostaglandins ได้ จึงมีผลช่วยลดการอักเสบและอาการปวดลงได้
• Celecoxib จะออกฤทธิ์ยับยั้งเฉพาะเอนไซม์ COX-2 ซึ่งต่างจากยา NSAIDs อื่น ๆ ที่ยับยั้งทั้ง COX-1 และ COX-2 จึงทำให้มีความเสี่ยงต่อการเกิดแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ได้มากกว่า Celecoxib (เนื่องจาก COX-1 เป็นเอนไซม์ที่มีบทบาทในการปกป้องเยื่อบุของกระเพาะอาหารและลำไส้)

“โดยรวมแล้ว กลไกการลดการอักเสบของ Celecoxib มุ่งเน้นไปที่การยับยั้งการผลิตสาร Prostaglandins ผ่านการยับยั้งเอนไซม์ COX-2 ซึ่งเป็นกระบวนการสำคัญในการลดอาการอักเสบและบรรเทาอาการปวด โดยมีความเฉพาะเจาะจงต่อ COX-2 จึงช่วยลดผลข้างเคียงต่อกระเพาะอาหารและลำไส้ได้มากกว่า NSAIDs อื่น ๆ”

ตัวอย่างยา Celecoxib

ยาในรูปแบบยาแคปซูล (Capsule) ยี่ห้อที่เป็นที่นิยม เช่น Celebrex^TM (ซีลีเบร็กซ์^TM) ที่ผลิตโดยบริษัทเวียร์ทริศ (Viatris) โดยมีขนาดยา 200 และ 400 มิลลิกรัม

คำแนะนำก่อนใช้ยา Celecoxib

• แจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบหากคุณเคยมีอาการแพ้หรือเกิดความผิดปกติจากการใช้ยา Celecoxib หรือยาอื่น ๆ รวมถึงอาการแพ้อื่น ๆ เช่น แพ้อาหาร สีผสมอาหาร สารกันบูด หรือสัตว์
• ยาหลายชนิดอาจมีปฏิกิริยากับยา Celecoxib ได้ ซึ่งรวมถึงยาที่ต้องสั่งโดยแพทย์หรือเภสัชกร ยาที่ซื้อเอง อาหารเสริม วิตามิน และผลิตภัณฑ์จากสมุนไพร โปรดแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกร ทราบเกี่ยวกับยาทั้งหมดที่คุณใช้ในปัจจุบัน
• ห้ามใช้ยา Celecoxib หากคุณแพ้ยาชนิดนี้ หรือแพ้ยาในกลุ่มซัลฟาหรือซัลโฟนาไมด์ (Sulfonamide) หรือมีประวัติอาการหอบหืดกำเริบเฉียบพลันหรือมีอาการแพ้รุนแรงหลังจากรับประทานแอสไพรินหรือยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ชนิดอื่น
• ห้ามใช้ยานี้เพื่อบรรเทาอาการปวดก่อนหรือหลังการผ่าตัดบายพาสหัวใจ (CABG)
• ห้ามใช้ยานี้ในหญิงตั้งครรภ์ เพราะอาจเป็นอันตรายต่อทารกในครรภ์หรือเกิดภาวะแทรกซ้อนในระหว่างตั้งครรภ์
• ห้ามใช้ยานี้ในหญิงให้นมบุตร เพราะยังไม่มีการศึกษาวิจัยที่เพียงพอถึงความเสี่ยงต่อทารกเมื่อคุณแม่ใช้ยานี้ในระหว่างให้นมบุตร
• สำหรับผู้ที่วางแผนจะมีบุตร การใช้ Celecoxib อาจมีผลต่อการตกไข่ของสตรีและความสามารถในการมีบุตรได้ หากคุณกำลังวางแผนจะมีบุตร แนะนำให้ปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มใช้ยานี้
• ห้ามใช้ยานี้ในเด็กอายุน้อยกว่า 2 ปี เพราะยังไม่มีการศึกษาวิจัยที่ยืนยันได้ถึงประสิทธิภาพและความปลอดภัยเมื่อใช้ในเด็กอายุน้อยกว่า 2 ปี
• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ที่มีแผลในกระเพาะอาหาร มีเลือดออกในทางเดินอาหาร หรือเป็นโรคลำไส้อักเสบ
• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่เป็นโรคเกี่ยวกับหัวใจ โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจตาย ภาวะหัวใจล้มเหลวเลือดคั่ง ผู้ป่วยที่เคยเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจตีบตัน หรือเคยมีภาวะอัมพฤกษ์อัมพาตอันเกิดจากโรคหลอดเลือดสมอง รวมถึงผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ เช่น ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง เบาหวาน สูบบุหรี่ ผู้สูงอายุที่มีอายุมากกว่า 65 ปี
• เพื่อความปลอดภัยโปรดแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกร ทราบหากคุณมีปัญหาสุขภาพใด ๆ ก็ตามนอกเหนือจากที่กล่าวมา สอบถามแพทย์หากคุณไม่แน่ใจว่าคุณมีภาวะดังกล่าวหรือไม่

ขนาดการใช้ยา Celecoxib

ข้อมูลต่อไปนี้เป็นตัวอย่างขนาดยาที่ใช้โดยทั่วไปเท่านั้น ขนาดยาที่ใช้จริงอาจแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละราย โปรดใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร

• สำหรับอาการปวดเฉียบพลันต่าง ๆ รวมถึงอาการปวดประจำเดือน : เริ่มด้วยขนาด 400 มก. ในช่วงแรก แล้วตามด้วย 200 มก. (หากจำเป็นในวันแรก) หลังจากนั้นให้ทานในขนาด 200 มก. วันละ 2 ครั้งตามความจำเป็น
• สำหรับโรคข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis) : รับประทานในขนาด 200 มก. วันละ 1 ครั้ง หรือขนาด 100 มก. วันละ 2 ครั้ง
• สำหรับโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis) : 100 ถึง 200 มก. รับประทานวันละ 2 ครั้ง
• สำหรับโรคข้อกระดูกสันหลังอักเสบชนิดติดยึด (Ankylosing Spondylitis) : รับประทานในขนาด 200 มก. วันละ 1 ครั้ง หรือในขนาด 100 มก. วันละ 2 ครั้ง หากไม่ได้ผลหลังจากทานเป็นเวลา 6 สัปดาห์ อาจปรับขนาดยาเป็น 400 มก. วันละ 1 ครั้ง หากยังไม่ได้ผล แพทย์อาจพิจารณาการรักษาโดยใช้ทางเลือกอื่น
• สำหรับโรคทางพันธุกรรม Familial adenomatous polyposis (FAP) : รับประทานในขนาด 400 มก. วันละ 2 ครั้งพร้อมอาหาร (ตัวยาจะมีผลช่วยยับยั้งการอักเสบ จึงช่วยลดการเจริญเติบโตของติ่งเนื้อและส่งผลต่อการเพิ่มการตายของเซลล์ในติ่งเนื้อ ทำให้จำนวนและขนาดของติ่งเนื้อลดลง)

วิธีใช้ยา Celecoxib

• เพื่อการใช้ยานี้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ ให้ใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกรเท่านั้น รวมถึงปฏิบัติตามคำแนะนำบนฉลากยาและอ่านคู่มือก่อนการใช้ยาเสมอ
• ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาจะแตกต่างกันไปในผู้ป่วยแต่ละราย ชนิด และความรุนแรงของโรค โปรดใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร อย่าใช้ยานี้มากเกินขนาดหรือนานเกินกว่าที่แพทย์สั่ง เพราะอาจเพิ่มโอกาสเกิดผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ได้
• ควรใช้ยานี้ในขนาดต่ำที่สุดที่มีประสิทธิภาพบรรเทาอาการปวดได้ ซึ่งแพทย์หรือเภสัชกร จะเป็นผู้ประเมิน (ในผู้ใหญ่และผู้สูงอายุที่มีน้ำหนักน้อยกว่า 50 กก. แพทย์อาจพิจารณาเริ่มการรักษาด้วยขนาดยาต่ำสุดจากปกติครึ่งหนึ่ง ส่วนในผู้สูงอายุที่มีน้ำหนักตัวมากกว่า 50 กก. ไม่แนะนำให้ปรับขนาดยา)
• ยา Celecoxib สามารถรับประทานพร้อมอาหารหรือไม่ก็ได้ หากไม่สามารถกลืนแคปซูลได้ สามารถแกะยาในแคปซูลออกแล้วโรยลงบนอาหารกึ่งเหลว เช่น โจ๊ก โยเกิร์ต ในปริมาณ 1 ช้อนชา แล้วดื่มน้ำตาม ห้ามบดหรือเคี้ยวเม็ดยาเล็ก ๆ ที่อยู่ในแคปซูล
• หากลืมทานยา Celecoxib ให้ทานทันทีที่นึกขึ้นได้ แต่ถ้าใกล้กับเวลาทานยาครั้งถัดไป ให้ข้ามไปทานยาในครั้งถัดไปโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า
• หากทานยา Celecoxib มากเกินขนาด ให้สังเกตอาการอย่างใกล้ชิด หากพบอาการผิดปกติให้รีบไปโรงพยาบาลพร้อมกับนำยานี้ไปด้วย (อาการใช้ยานี้เกินขนาด ได้แก่ เวียนศีรษะ, ปวดศีรษะรุนแรงหรือต่อเนื่อง, กระหายน้ำอย่างต่อเนื่อง, ง่วงนอน, ปริมาณปัสสาวะลดลงอย่างกะทันหัน, หายใจลำบาก, น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น)
• ไปพบแพทย์ตามนัดอย่างสม่ำเสมอ เพื่อติดตามผลการรักษาและผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยา
• เพื่อความปลอดภัยและลดโอกาสเกิดอาการวิงเวียนหรืออาการง่วงซึม ควรหลีกเลี่ยงการขับขี่หรือทำงานกับเครื่องจักรหนักหลังใช้ยา
• แนะนำให้เลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ระหว่างใช้ยา ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงต่อการระคายเคืองกระเพาะอาหารและปัญหาสุขภาพอื่น ๆ
• ไม่ควรรับประทานยาอื่น รวมถึงอาหารเสริม วิตามิน และสมุนไพร โดยไม่ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร โดยเฉพาะยาใช้เพื่อบรรเทาอาการปวด ลดไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ และอาการบวม เพราะยาเหล่านี้อาจมีส่วนผสมคล้ายกับ Celecoxib เช่น แอสไพริน (Aspirin), ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen), คีโตโปรเฟน (Ketoprofen), นาพรอกเซน (Naproxen) และยาต้านการอักเสบ (NSAIDs) อื่น ๆ
• ก่อนเข้ารับการผ่าตัดหรือการทดสอบทางการแพทย์ใด ๆ ให้แจ้งแพทย์ว่าคุณกำลังรับประทานยานี้อยู่ เพราะอาจจำเป็นต้องหยุดการรักษาชั่วคราวหรือเปลี่ยนไปใช้ยา NSAIDs ตัวอื่นก่อนเข้ารับการรักษา
• เก็บยานี้ให้พ้นจากมือเด็ก เก็บในที่แห้งในภาชนะปิดสนิทที่อุณหภูมิห้อง ไม่เก็บยาในที่ร้อน ชื้น หรือโดนแสงแดด และหลีกเลี่ยงการแช่แข็ง ควรทิ้งยาเมื่อยาหมดอายุแล้ว
• อย่าแบ่งปันยานี้กับผู้อื่น แม้ว่าจะเป็นโรคหรือมีอาการเดียวกันก็ตาม และใช้ยา Celecoxib เฉพาะตามข้อบ่งชี้ตามที่แพทย์สั่งเท่านั้น

ผลข้างเคียงของยา Celecoxib

• ผลข้างเคียงเล็กน้อย ไม่จำเป็นต้องหยุดทานยา เพราะผลข้างเคียงเหล่านี้อาจหายไปเองในระหว่างการรักษาในไม่กี่วันหรืออย่างมาก 2-3 สัปดาห์ เนื่องจากร่างกายกำลังปรับตัวให้เข้ากับยา (แต่ถ้ามีอาการรุนแรงหรือยังไม่หาย ควรไปพบแพทย์) ได้แก่
  • ท้องเสีย, ปวดท้อง, อาหารไม่ย่อย, ท้องอืด, คลื่นไส้อาเจียน, วิงเวียนศีรษะ, ปวดศีรษะ, นอนไม่หลับ, น้ำหนักตัวมากขึ้น, มีอาการบวมของมือหรือเท้า, ไซนัสอักเสบ, เป็นหวัดคัดจมูกหรือน้ำมูกไหล ฯลฯ
• ผลข้างเคียงรุนแรง ซึ่งพบได้น้อย ควรหยุดยาทันทีและรีบไปพบแพทย์ ได้แก่
  • ปัญหาระบบย่อยอาหาร : เกิดแผลในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ แสดงอาการปวดท้อง อาหารไม่ย่อย อาเจียนเป็นเลือด ถ่ายอุจจาระเป็นเลือดมีสีดำคล้ายยางมะตอย (ความเสี่ยงอาจสูงขึ้นในผู้ที่เคยมีแผลในกระเพาะอาหาร สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ อายุเกิน 60 ปี มีปัญหาสุขภาพบางประการ หรือกำลังใช้ยาบางชนิด เช่น สเตียรอยด์หรือยาละลายลิ่มเลือด)
  • ปัญหาสุขภาพหัวใจและหลอดเลือด (โดยเฉพาะในผู้ที่มีโรคหัวใจอยู่แล้ว) : หายใจถี่ หายใจลำบาก ปวดแน่นหน้าอก เวียนศีรษะหรือมึนงงอย่างกะทันหัน มีอาการอ่อนแรง พูดไม่ชัด
  • ความดันโลหิตสูง : เกิดอาการปวดศีรษะ วิงเวียนศีรษะ เจ็บหน้าอก หายใจลำบาก หรือรู้สึกว่าหัวใจเต้นผิดปกติ
  • ภาวะหัวใจล้มเหลวและอาการบวมน้ำ : หายใจถี่ เท้าบวม น้ำหนักตัวขึ้นอย่างกะทันหัน
  • ตับเสียหาย : ปวดท้องหรือปวดเกร็ง, อุจจาระสีคล้ายดินเหนียว, ปัสสาวะสีเข้ม, ความอยากอาหารลดลง, คลื่นไส้หรืออาเจียน, ตาและผิวเหลือง
  • ไตมีปัญหา : ปัสสาวะลำบาก เจ็บปวดเวลาปัสสาวะ ปัสสาวะน้อยลง ปัสสาวะบ่อยขึ้น ปัสสาวะมีสีเข้ม มีอาการปวดแปลบ ๆ ที่หลังหรือด้านข้างของลำตัวบริเวณไต มีอาการคัน เท้าบวม คลื่นไส้ อาเจียน อ่อนเพลีย เป็นต้น
  • ภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง : รู้สึกเหนื่อยล้า อ่อนเพลีย คลื่นไส้หรืออาเจียน หายใจลำบาก มึนงง หัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้ออ่อนแรง ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ มีอาการชาตามร่างกาย ปวดท้อง
  • ภาวะโลหิตจาง : อ่อนเพลียหรือเหนื่อยล้ามากกว่าปกติ, มือและเท้าเย็น, หัวใจเต้นเร็วหรือผิดปกติ, ผิวซีดหรือเหลือง, วิงเวียนศีรษะ หรือรู้สึกเหมือนจะหมดสติ
  • อาการแพ้ยา : ลมพิษ ผื่น คัน หายใจหรือกลืนลำบาก หน้าบวมคอบวม
  • อาการแพ้อย่างรุนแรงที่ผิวหนัง : เกิดผื่นคันทั่วร่างกาย ผื่นแดง ผิวหนังเป็นตุ่มพองและลอก ปวดตามผิวหนัง รวมถึงเป็นแผลในปากหรือมีจุดขาวในปาก มีเลือดออกหรือรอยฟกช้ำผิดปกติ

เอกสารอ้างอิง

1. FULL PRESCRIBING INFORMATION. “Celebrex (celecoxib) capsules, for oral use”. (2023)
2. Mayo Clinic’s. “Celecoxib (Oral Route)”. (2024)
3. Drugs.com. “Celecoxib”. (2023)
4. WebMD. “Celecoxib – Uses, Side Effects, and More”. Sruthi Muttireddy, MBBS. (2024)
5. Cleveland Clinic. “Celecoxib Capsules”. (2024)

ตรวจสอบทางการแพทย์ล่าสุดเมื่อวันที่ 06 มี.ค. 2025