หิ่งเม่นน้อย สรรพคุณและประโยชน์ของต้นหิ่งเม่นน้อย !

หิ่งเม่นน้อย

หิ่งเม่นน้อย ชื่อสามัญ Rattlebox

หิ่งเม่นน้อย ชื่อวิทยาศาสตร์ Crotalaria alata D.Don (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Crotalaria alata H.Lev., Crotalaria alata H. Lév., Crotalaria bidiei Gamble) จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE) และอยู่ในวงศ์ย่อยถั่ว FABOIDEAE (PAPILIONOIDEAE หรือ PAPILIONACEAE)^[1],[2]

สมุนไพรหิ่งเม่นน้อย มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า หิ่งห้อย (เลย), หิ่งเม่น หิ่งเม่นดอย มะหิ่งเม้นน้อย มะหิ่งเม่นดอย (เชียงใหม่) เป็นต้น^[1],[2]

ลักษณะของหิ่งเม่นน้อย

• ต้นหิ่งเม่นน้อย จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุกที่มีอายุเพียงฤดูเดียว ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง มีความสูงของต้นได้ประมาณ 1 เมตร กิ่งก้านชูขึ้น ลำต้นและกิ่งก้านมีรยางค์ แผ่เป็นปีกแคบ ๆ พบขึ้นตามพื้นที่โล่งในป่าเต็งรังและป่าผสมผลัดใบ^[1],[2]

• ใบหิ่งเม่นน้อย ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ รูปวงรี รูปใบหอก หรือรูปใบหอกกลับ ปลายใบแหลมหรือเป็นติ่งแหลม โคนใบเป็นรูปลิ่ม มน หรือกลม ใบมีขนาดกว้างประมาณ 0.5-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-9 เซนติเมตร แผ่นใบมีขนนุ่มสั้นทั้งสองด้าน หูใบแผ่เป็นปักยาวตามกิ่ง ขนาดกว้างประมาณ 4-10 มิลลิเมตร ปลายเป็นรูปสามเหลี่ยมรูปเคียว^[1],[2]
• ดอกหิ่งเม่นน้อย ออกดอกเป็นช่อกระจะสั้น ๆ โดยจะออกตามซอกใบและที่ปลายกิ่ง มีดอกย่อยประมาณ 2-3 ดอก ก้านช่อดอกยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ใบประดับเป็นรูปกึ่งหัวใจถึงรูปใบหอก มีขนาดยาวประมาณ 4-5 มิลลิเมตร ส่วนก้านดอกยาวประมาณ 4-5 มิลลิเมตร กลีบเลี้ยงเป็นรูปากเปิด ยาวประมาณ 11 มิลลิเมตร มีขน ส่วนกลีบดอกเป็นรูปดอกถั่ว สีเหลืองสด มีเกสรเพศผู้ 10 อัน รังไข่เป็นรูปขอบขนาน ผิวเกลี้ยง^[2]

• ผลหิ่งเม่นน้อย ผลมีลักษณะเป็นฝักรูปทรงกระบอกหรือรูปขอบขนาน โป่งพอง สีดำ มีขนาดกว้างประมาณ 0.8 เซนติเมตร และยาวประมาณ 3-4 เซนติเมตร ผิวผลเกลี้ยง เมื่อแก่จะแตก ภายในมีเมล็ดขนาดเล็ก^[2]

สรรพคุณของหิ่งเม่นน้อย

• ตำรับยาพื้นบ้านล้านนาจะใช้สมุนไพรหิ่งเม่นน้อยทั้งต้น นำมาต้มกับน้ำอาบเป็นยาแก้ฟกช้ำบวม (ทั้งต้น)^[1],[2]

ประโยชน์ของหิ่งเม่นน้อย

• ทั้งต้นใช้ทำปุ๋ยพืชสดได้ดี^[3]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา.  (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล).  “หิ่งเม่นน้อย”.  หน้า 80.
2. ระบบจัดการฐานความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้.  “หิ่งเม่นน้อย”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: biodiversity.forest.go.th.  [22 ก.ย. 2014].
3. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์, กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.  “หิ่งเม่นดอย”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : www.qsbg.org.  [24 ก.ย. 2014].

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)