พลับพลึงตีนเป็ด สรรพคุณและประโยชน์ของพลับพลึงตีนเป็ด 9 ข้อ !

พลับพลึงตีนเป็ด

พลับพลึงตีนเป็ด ชื่อสามัญ Spider lily, Giant lily

พลับพลึงตีนเป็ด ชื่อวิทยาศาสตร์ Hymenocallis littoralis (Jacq.) Salisb. จัดอยู่ในวงศ์พลับพลึง (AMARYLLIDACEAE)^[1],[2],[3]

สมุนไพรพลับพลึงตีนเป็ด มีชื่อเรียกอื่นว่า “พลับพลึง กทม.”^[3]

ลักษณะของพลับพลึงตีนเป็ด

• ต้นพลับพลึงตีนเป็ด เป็นพันธุ์ไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชีย จัดเป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก มีความสูงของต้นประมาณ 0.5 เมตร ลำต้นมีหัวอยู่ใต้ดิน หัวมีลักษณะเป็นกลีบ ๆ เรียงเวียนเป็นวงซ้อนอัดกันแน่นเป็นลำต้นเทียม เติบโตเป็นช่อชู ส่วนของใบขึ้นมาอยู่เหนือดินและแตกเป็นกอ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการแยกกอและวิธีการเพาะเมล็ด สามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินทั่ว ๆ ไป ชอบความชื้นสูง ชอบแสงแดดเต็มวันและแสงแดดแบบรำไร สามารถทนแล้งและทนต่อสภาพแวดล้อมได้ดี หากต้องการให้ออกดอกมากให้ปลูกกลางแจ้ง แต่ถ้าต้องการให้มีใบสวยงามให้ปลูกในพื้นที่ที่มีแสงแดดรำไร^[1],[2],[4]

• ใบพลับพลึงตีนเป็ด ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับถี่รอบลำต้น ลักษณะของใบเป็นรูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน ปลายใบเรียวมนถึงแหลมทู่ โคนใบแผ่เป็นกาบหุ้มลำต้น ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 4-5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 100-120 เซนติเมตร ปลายใบอ่อนโค้งลง แผ่นใบหนาสีเขียวเป็นมัน^[1]

• ดอกพลับพลึงตีนเป็ด ออกดอกเป็นช่อแบบช่อซี่ร่มที่กลางต้น แต่ละช่อมีดอกอยู่ประมาณ 4-8 ดอก ดอกเป็นสีขาวและมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ก้านช่อดอกแข็งและค่อนข้างแบน มีความยาวประมาณ 30-45เซนติเมตร (บ้างว่าประมาณ 50 เซนติเมตร) ดอกย่อยจะเกิดแบบเดี่ยว ๆ บนปลายก้านของดอกย่อย ดอกมีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ ลักษณะเป็นรูปเรียวยาว ส่วนกลีบดอก โคนกลีบดอกติดกันเป็นหลอด ปลายกลีบแยกเป็นแฉก 6 แฉก มีส่วนที่ยื่นออกมาเป็นรูปแถบเรียวเล็ก เมื่อดอกบานเต็มที่แล้วจะมีขนาดกว้างประมาณ 8-10 เซนติเมตร (บ้างว่าประมาณ 15-20 เซนติเมตร) สามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี แต่จะออกดอกมากในช่วงฤดูฝน^[1],[2]

• ผลพลับพลึงตีนเป็ด ผลเป็นแบบแห้งแตก (Capsule) ภายในผลมีเมล็ดลักษณะกลมสีดำ^[1],[4]

สรรพคุณของพลับพลึงตีนเป็ด

1. หัว ใบ และราก เมื่อรับประทานเข้าไปแล้วจะทำให้อาเจียนและมีอาการท้องเดิน (หัว, ใบ, ราก)^[2]
2. หัวใช้เป็นยาขับเสมหะ (หัว)^[2]
3. หัวมีรสขม ในประเทศอินเดียใช้เป็นยาระบาย (หัว)^[2]
4. ช่วยรักษาโรคเกี่ยวกับน้ำดี (หัว)^[2]
5. ใบนำมาย่างกับไฟ ใช้พันแก้อาการฟกช้ำ บวม เคล็ดขัดยอกได้ (ใบ)^[2]
6. ใช้อยู่ไฟหลังคลอดสำหรับสตรี (ใบ)^[2]
7. ใบมีสารในกลุ่มอัลคาลอยด์ที่มีชื่อว่า “Lycorine” ซึ่งเป็นสารที่มีฤทธิ์ต้านไวรัสที่ทำให้เป็นโรคโปลิโอและโรคหัด (ใบ)^[5]
8. มีข้อมูลเบื้องต้นรับรองว่า พลับพลึงตีนเป็ดมีฤทธิ์ในการต้านเชื้อ HIV^[2]

ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ : พลับพลึงตีนเป็ดเป็นพืชมีพิษ มีลักษณะของลำต้นคล้ายกับพลังพลึงขาวมาก จึงอาจทำให้สับสนได้^[6]

ประโยชน์พลับพลึงตีนเป็ด

• เนื่องจากดอกพลับพลึงตีนเป็ดมีกลิ่นหอม จึงนิยมนำมาใช้ปลูกเป็นไม้ประดับตามสวน ริมน้ำตก ลำธาร ตามริมถนนหนทาง ริมทะเล สามารถทนน้ำขังแฉะได้ หรือจะปลูกไว้ในอาคารก็ได้เช่นกัน อีกทั้งยังเป็นพืชที่สามารถทนอยู่ในดินแฉะที่ไม่ค่อยมีการระบายน้ำ หรือแม้แต่ในดินที่แห้งแล้ง จึงนิยมปลูกกันทั่วไปในภาคกลางเพราะเป็นพืชที่ทนทานและไม่ต้องการบำรุงรักษามากนัก^[1],[4]

เอกสารอ้างอิง

1. ฐานข้อมูลพรรณไม้ที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม ศูนย์ความรู้ด้านการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.  “พลับพลึงตีนเป็ด”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: agkc.lib.ku.ac.th.  [22 ม.ค. 2014].
2. ฝ่ายปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.  “พลับพลึงตีนเป็ด”. (นพพล เกตุประสาท).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: clgc.rdi.ku.ac.th .  [22 ม.ค. 2014].
3. สถาบันนวัตกรรมการเรียนรู้ มหาวิทยาลัยมหิดล.  “พลับพลึงตีนเป็ด”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.il.mahidol.ac.th.  [22 ม.ค. 2014].
4. โรงเรียนพระหฤทัยคอนแวนต์.  “พลับพลึงตีนเป็ด”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.shc.ac.th.  [22 ม.ค. 2014].
5. วิทยาลัยการอาชีพชุมแพ.  “พลับพลึง, พลับพลึงตีนเป็ดกรุงเทพมหานคร”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.chumphae.ac.th.  [22 ม.ค. 2014].
6. สวนพฤกษศาสตร์สายยาไทย.  “พลับพลึงตีนเป็ด”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.saiyathai.com.  [22 ม.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by thtungdl, JVButler, 阿橋花譜 KHQ Flowers, paulsgarden ☺, Neha.Vindhya, dracophylla)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)