กร่าง สรรพคุณและประโยชน์ของต้นกร่าง 17 ข้อ ! (ต้นนิโครธ)

กร่าง

กร่าง ชื่อสามัญ Banyan tree, Bar, East Indian Fig^[1],[2]

กร่าง ชื่อวิทยาศาสตร์ Ficus benghalensis L.^[4] (มักเขียนผิดเป็น Ficus bengalensis L.^[1]) จัดอยู่ในวงศ์ขนุน (MORACEAE)^[1],[2]

สมุนไพรกร่าง มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า นิโครธ หรือ ไทรนิโครธ (กรุงเทพฯ), ภาษาสันสกฤตเรียกว่า “บันยัน” (Banyan), ในภาษาฮินดูเรียกว่า “บาร์คาด” (Bargad) ส่วน “กร่าง” เป็นชื่อเรียกของคนภาคกลางทั่วไป (ส่วนในวิกิพีเดียใช้ชื่อสมุนไพรชนิดนี้ว่า “ไกร“)^[1],[2]

ลักษณะของต้นกร่าง

• ต้นกร่าง หรือ ต้นนิโครธ เป็นต้นไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดีย ศรีลังกา และปากีสถาน และได้แพร่กระจายพันธุ์ไปทั่วในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยจัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ มีความสูงของต้นประมาณ 10-30 เมตร ลำต้นตรงขึ้นเป็นพูพอน แตกกิ่งก้านหนาทึบ ลักษณะเป็นเรือนยอดแผ่กว้างปลายกิ่งลู่ลง เปลือกต้นเรียบเกลี้ยง ลำต้นและกิ่งมีรากอากาศห้อยย้อยลงมามากมาย และเมื่อหยั่งถึงดินแล้วจะทำให้เกิดเป็นหลืบสลับซับซ้อน เป็นฉากเป็นห้อง หรือเป็นลำต้นต่อไปได้อีก ทุกส่วนของลำต้นมียางสีขาว กิ่งอ่อนมีขนนุ่มอยู่หนาแน่น ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด หรือโดยวิธีทางธรรมชาติที่นกหรือ ค้างคาวจะกินผลแล้วถ่ายมูลที่มีเมล็ดติดอยู่ไปยังที่ต่าง ๆ หรือจะขยายพันธุ์ด้วยการปักชำหรือการตอนกิ่งก็ทำได้เช่นกัน โดยสามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินทุกชนิดที่ค่อนข้างมีความชุ่มชื้น^[1],[2],[4]

• ใบกร่าง ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียนสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปรีหรือรูปไข่ ปลายใบมน บ้างว่ามีติ่งแหลมสั้น โคนใบเรียบหรือโค้งกว้าง ใบมีขนาดกว้างประมาณ 10-14 เซนติเมตรและยาวประมาณ 15-20 เซนติเมตร มีเส้นแขนงของใบประมาณ 4-6 คู่ ก้านใบอวบ ยาวประมาณ 2-5 เซนติเมตร มีหูใบหุ้มยอดอ่อน^[1],[4] ใบอ่อนมีขนหนามากโดยเฉพาะในส่วนของท้องใบ ส่วนใบแก่ไม่มีขน ใบเมื่อแก่จะร่วงหล่นและมีรอยแผลใบให้เห็นเด่นชัดบนกิ่ง^[2]

• ดอกกร่าง ออกดอกเป็นช่อแบบช่อมะเดื่อตามซอกใบ ดอกมีขนาดเล็กและมีจำนวนมาก เจริญเติบโตอยู่ภายใต้ฐานรองดอก ดอกเป็นแบบแยกเพศอยู่ในช่อเดียวกัน ภายในดอกประกอบไปด้วยดอกตัวผู้และดอกตัวเมีย โดยดอกตัวเมียจะอยู่ใกล้กับรูปากเปิด^[1]
• ผลกร่าง ผลมีขนาดเล็ก มีลักษณะเป็นรูปทรงกลม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2.5 เซนติเมตร บ้างว่าประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ผลเป็นสีเขียวเมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองจนถึงสีส้ม และเมื่อแก่ผลจะเป็นสีแดงคล้ำหรือสีเลือดหมู ในแต่ละผลจะมีกลีบเลี้ยงติดอยู่ประมาณ 2-4 กลีบ^[1],[2],[4]

สรรพคุณของกร่าง

1. เมล็ดใช้เป็นยาเย็นและยาบำรุงร่างกาย (เมล็ด)^[2],[3]
2. เปลือกต้นทำเป็นยาชงใช้ลดระดับน้ำตาลในเลือด แก้โรคเบาหวาน (เปลือกต้น)^[3],[4]
3. รากนำมาเคี้ยวเพื่อช่วยป้องกันโรคเหงือกบวม (ราก)^[4]
4. ใช้เป็นยาแก้ท้องเสีย แก้ท้องเดิน (เปลือกต้น, ยาง)^{[1],[2],[3],[4]}
5. ใบและเปลือกต้นใช้เป็นยาแก้ท้องร่วง (ใบ, เปลือกต้น)^[4]
6. ยางและเปลือกต้นใช้แก้บิด (เปลือกต้น, ยาง)^[3]
7. ผลสุกใช้รับประทาน มีฤทธิ์เป็นยาระบาย (ผลสุก)^[4]
8. ช่วยแก้อาการถ่ายเป็นมูกเลือด (ใบ, เปลือกต้น)^[4]
9. ยางจากต้นใช้แก้โรคริดสีดวงทวาร (ยาง)^[4]
10. ใบและเปลือกต้นใช้เป็นยาช่วยห้ามเลือด (ใบ, เปลือกต้น)^[4]
11. ยางจากต้นใช้แก้หูด (ยาง)^[4]
12. ยางใช้เป็นยาทาแก้ไขข้ออักเสบ (ยาง)^[1]

ประโยชน์ของกร่าง

1. ผลใช้รับประทานได้^[2],[3]
2. ผลแก่ที่เป็นสีแดงคล้ำใช้เป็นอาหารของนก^[2]
3. นอกจากใช้ผลรับประทานแล้ว ในอินเดียยังใช้ใบสำหรับใส่อาหารรับประทานอีกด้วย^[4]
4. ต้นกร่าง หรือ ต้นไทรนิโครธ จัดเป็นไม้มงคลตามพุทธประวัติที่พระกัสสปพุทธเจ้าทรงบำเพ็ญเพียรอยู่ 7 วัน และได้ตรัสรู้ ณ ควงไม้นิโครธ จึงมีการนิยมปลูกไว้ตามศาสนสถานหรือตามวัดวาอารามทั่วไป เพื่อเป็นไม้ให้ร่มเงาและเพิ่มความร่มเย็น แต่จะไม่นิยมปลูกไว้ในบ้านเนื่องจากต้นนิโครธมีขนาดใหญ่เกินไป^[4]
5. มีข้อมูลอื่น ๆ ระบุว่ารากอากาศมีความเหนียว สามารถนำมาใช้ทำเป็นเชือกได้ ส่วนเปลือกด้านในนั้นใช้ทำกระดาษ

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคเหนือ.  “กร่าง”.  (พญ. เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ).  หน้า 89.
2. สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.  “นิโครธ”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th.  [02 ก.พ. 2014].
3. หนังสืออนุกรมวิธานพืชอักษร ก. ฉบับราชบัณฑิตยสถาน,  (รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา).
4. ผู้จัดการออนไลน์.  (29 พฤศจิกายน 2547).  “โพธิญาณพฤกษา : นิโครธ”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.manager.co.th.  [02 ก.พ. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by dinesh_valke, Regis Silbar, Starr Environmental, Eric Hunt., Russell Cumming, RYANISLAND, Aries Tottle)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)