กัดลิ้น สรรพคุณและประโยชน์ของกัดลิ้น 13 ข้อ ! (ลำไยป่า)

กัดลิ้น

กัดลิ้น ชื่อวิทยาศาสตร์ Walsura trichostemon Miq. จัดอยู่ในวงศ์กระท้อน (MELIACEAE)

สมุนไพรกัดลิ้น มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า แก้วลาว (จันทบุรี), ขี้อ้าย (ลำปาง), ลำไยป่า (อุตรดิตถ์), มะค่าลิ้น (อุตรดิตถ์, ปราจีนบุรี)^[1]

ลักษณะของกัดลิ้น

• ต้นกัดลิ้น หรือ ต้นลำไยป่า จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก มีความสูงประมาณ 5-12 เมตร ลักษณะของต้นเป็นทรงเรือนยอดแผ่กว้างถึงค่อนข้างกลม^[1] ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด ในประเทศไทยสามารถพบได้ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนต่างประเทศนั้นจะพบได้มากในประเทศพม่าและกัมพูชา^[4]
• ใบกัดลิ้น มีใบเป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อยจำนวน 3 ใบ โดยใบย่อยใบกลางจะมีขนาดใหญ่สุด ใบย่อยคู่ข้างจะอยู่ตรงข้ามกัน ส่วนที่เชื่อมกับก้านใบย่อยจะป่องเป็นข้อ ลักษณะใบย่อยเป็นรูปรีแกมรูปขอบขนานถึงรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ปลายใบเรียวแหม ส่วนโคนใบสอบ ผิวใบด้านบนสีเขียว ส่วนท้องใบสีอ่อนกว่า^[1]
• ดอกกัดลิ้น ออกดอกเป็นช่อแบบแยกแขนงตามปลายกิ่ง มีขนสั้นสีน้ำตาลอ่อน ๆ ดอกกัดลิ้นมีขนาดเล็ก มีกลบเลี้ยง 5 กลีบมีขนาดเล็กมาก ลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยมและมีขนสั้น ส่วนกลีบดอกมี 5 กลีบ เป็นสีขาวนวล ลักษณะกลีบดอกเป็นรูปขอบขนานปลายมน มีความยาวประมาณ 6 เท่าของกลีบเลี้ยง ด้านนอกมีขนสั้น มีเกสรตัวผู้ 10 อัน^[1]
• ผลกัดลิ้น ผลมีลักษณะกลม เมื่อสุกผลจะเป็นสีเหลือง มีขนสั้นสีน้ำตาลอ่อน ๆ ภายในผลมีเมล็ด 1 เมล็ด โดยเมล็ดมีลักษณะกลม มีเยื่อนุ่ม ๆ หุ้มเมล็ดอยู่^[1],[2]

สรรพคุณของกัดลิ้น

1. ผลสุกใช้รับประทานเป็นยารักษาแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ได้ (ผลสุก)^[3]
2. ช่วยขับลมในลำไส้ (ราก)^[2]
3. ชาวอีสานใช้กัดลิ้นเป็นส่วนผสมในยารักษาโรคริดสีดวงทวาร (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)^[5]
4. กัดลิ้นช่วยห้ามเลือด ใช้ชำระล้างบาดแผล (เปลือก)^[2],[4]
5. ช่วยสมานบาดแผล (เปลือก)^[2]
6. ช่วยรักษาแผลเปื่อย (เนื้อผลสุก)^[3]
7. ช่วยแก้หิดสุกหิดเปื่อย ด้วยการนำมาต้มทั้งเปลือกทั้งแก่นผสมกับยาอื่น (แก่น, เปลือก)^[2]
8. ช่วยบำรุงเส้นเอ็น แก้เส้นเอ็นพิการ (ราก, ต้น)^[2],[4]
9. ช่วยแก้อาการปวดเมื่อยตามร่างกาย (ราก)^[2]

ประโยชน์กัดลิ้น

• ผลสุกมีรสหวานใช้รับประทานเป็นผลไม้ได้^[3]
• ผลสุกนำมาใช้ทำส้มตำร่วมกับผลตะโก^[2],[5]
• เนื้อไม้หรือลำต้นใช้สำหรับการก่อสร้าง^[2]
• เนื้อไม้สามารถนำมาใช้ทำเป็นฟืนที่ให้ความร้อนสูงได้^[3]

เอกสารอ้างอิง

1. ข้อมูลพรรณไม้.  สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี.  “กัดลิ้น“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.rspg.or.th.  [15 พ.ย. 2013].
2. ระบบฐานข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชน สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน).  “กัดลิ้น ลำไยป่า มะค่าลิ้น“, “กัดลิ้น, มะค่าลิ้น“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.bedo.or.th.  [15 พ.ย. 2013].
3. โรงเรียนน้ำดิบวิทยาคม.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.ndk.ac.th.  [15 พ.ย. 2013].
4. การสำรวจทรัพยากรป่าไม้เพื่อประเมินสถานภาพและศักยภาพ สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 9 (อุบลราชธานี).  “กัดลิ้น“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: inven.dnp9.com.  [15 พ.ย. 2013].
5. วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี.  อ้างอิงใน: หนังสือพรรณไม้พื้นบ้านอีสาน เล่ม 1.  (สุทธิรา ขุมกระโทก).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: th.wikipedia.org.  [15 พ.ย. 2013].

ภาพประกอบ : www.copper.msu.ac.th, www.thaiplantpics.blogspot.com (by วิษณุรักษ์ ศรีบัณฑิต)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)