ไมยราบยักษ์ สรรพคุณและประโยชน์ของต้นไมยราบยักษ์ 13 ข้อ !

ไมยราบยักษ์

ไมยราบยักษ์ ชื่อสามัญ Giant sensitive^[3], Maiyaraap ton^[2]

ไมยราบยักษ์ ชื่อวิทยาศาสตร์ Mimosa pigra L. จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE) และอยู่ในวงศ์ย่อยสีเสียด (MIMOSOIDEAE หรือ MIMOSACEAE)^[1]

สมุนไพรไมยราบยักษ์ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ขี้แฮด ไมยราบต้น (ภาคเหนือ), ฝีหมอบใหญ่ (ภาคอีสาน), พรม (ภาคกลาง), ไมยราบหลวง, จี่ยอบหลวง เป็นต้น^[1],[2],[3]

ลักษณะของไมยราบยักษ์

• ต้นไมยราบยักษ์ เป็นพืชดั้งเดิมของอเมริกากลางและทางตอนเหนือในแถบประเทศโคลัมเบียและเวเนซุเอลา และภายหลังได้แพร่กระจายลงมายังทวีปอเมริกาใต้ แอฟริกา จนถึงทวีปเอเชีย เช่น ไทย ลาว พม่า กัมพูชา เวียดนาม และอินโดนีเซีย โดยจัดเป็นไม้พุ่มขนาดกลาง มีความสูงของต้นประมาณ 1-3 เมตร ตามต้นมีหนามแหลมงองุ้มลงด้านล่างตลอดลำต้นและกิ่ง ปลายกิ่งย้อย เนื้อแข็งและเหนียว มักพบขึ้นเองในเขตร้อนชื้น ตามที่กว้าง ตามทุ่งหญ้า หุบเขา ริมถนนหนทาง และที่รกร้างทั่วไป^[1],[2],[3]

• ใบไมยราบยักษ์ ใบเป็นใบประกอบ 3 ชั้น ก้านใบยาวประมาณ 10-30 เซนติเมตร มีใบประกอบย่อยประมาณ 6-14 คู่ แต่ละใบประกอบมีใบประกอบย่อย 15-40 คู่ ลักษณะเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบมน โคนใบมน มีขนปกคลุมที่หลังใบ ส่วนท้องใบเรียบ^[1]

• ดอกไมยราบยักษ์ ออกดอกเป็นช่อ โดยจะออกตามยอดและตามซอกใบ ช่อดอกเป็นกระจุกกลม มีสีชมพูหรือสีม่วงอ่อน ดอกย่อยมีจำนวนมาก และมีกลีบเลี้ยงหลอมรวมกันเป็นเส้น ปลายกลีบเลี้ยงแตกเป็นฝอย กลีบดอกรวมเป็นหลอด ปลายแยกเป็นกลีบ 4 กลีบ มีก้านเกสรเพศผู้ยาวพ้นกลีบดอกออกมาจำนวน 8 ก้าน^[1]

• ผลไมยราบยักษ์ ออกผลเป็นฝัก ลักษณะของฝักมีรูปร่างแบน โค้งงอ ปลายฝักแหลม มีขนปกคลุม ช่อดอกหนึ่งจะติดฝักประมาณ 3-16 ฝัก ในแต่ละฝักจะมีเมล็ดประมาณ 9-25 เมล็ด ฝักเมื่อแก่จะเป็นสีน้ำตาลดำ พอแก่จะแตกหลุดออกเป็นข้อ ๆ ทีละเมล็ด^[1]

สรรพคุณของไมยราบยักษ์

1. ทั้งต้นใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาบำรุงร่างกาย ชาวบ้านมักจะใช้ร่วมกับพืชชนิดอื่น ๆ แล้วนำมาต้มรวมกันเป็นยาสมุนไพรพื้นบ้าน (ใบ,ทั้งต้น)^[2]
2. ต้นมีรสขมเฝื่อนเล็กน้อย นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้ไข้ (ต้น)^[2]
3. ต้นใช้ต้มกับน้ำดื่มเป็นยาขับเสมหะ (ต้น)^[2]
4. ใบใช้ต้มหรือชงกับน้ำดื่มเป็นยาแก้บิด (ใบ)^[2]
5. แพทย์ตามชนบททางภาคอีสาน จะใช้ทั้งต้นนำมาตากแห้งคั่วไฟต้มกับน้ำดื่มเป็นยาช่วยขับปัสสาวะ และขับน้ำนิ่วในไต (ใบ, ทั้งต้น)^[1]
6. ใบมีรสขมเฝื่อนเล็กน้อย นำมาตำพอกเป็นยารักษาแผลเรื้อรังต่าง ๆ แผลฝีหนอง และแก้ปวดบวม (ใบ)^[2]
7. ต้นใช้ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยแก้อาการปวดข้อ (ต้น)^[2]
8. ทั้งต้นนำมาตากแห้งคั่วไฟต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้โรคปวดหลัง (ทั้งต้น)^[1]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของไมยราบยักษ์

• ยาสกัด 50% แอลกอฮอล์แสดงผลมี alkaloid (s) เป็นสารสำคัญ แต่ไม่มีผลในทางเป็น steroid^[4]
• จากการศึกษาผลการต้านจุลินทรีย์พบว่ายาผงสกัดชนิด spray dried และยาสกัด 50% แอลกอฮอล์จากส่วนยอด ส่วนกลาง และส่วนรากของไมยราบยักษ์ สามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อ S. aureus ที่มีความเข้มข้น 0.6% และที่ความเข้มข้น 5% จะสามารถยับยั้งการเจริญของ B. subtilis ได้^[4]
• ยาสกัด 50% แอลกอฮอล์จากส่วนรากไมยราบยักษ์สามารถยับยั้งการเจริญของ B. subtilis, P. aeruginosa, S. typhimurium และ S. brunii ได้^[4]
• นอกจากนี้สารสกัด 50% แอลกอฮอล์จากส่วนกลางของลำต้นยังสามารถยับยั้งการเจริญของเชื้อรา T. rubrum ได้อย่างสมบูรณ์^[4]

ประโยชน์ของไมยราบยักษ์

1. ช่วยป้องกันการชะล้างของหน้าดิน ป้องกันการพังทลายของตลิ่ง^[5]
2. ช่วยทำให้ดินมีความอุดมสมบูรณ์ เพราะสามารถช่วยตรึงไนโตรเจนได้^[5]
3. ใช้เป็นอาหารของสัตว์^[5]
4. ส่วนลำต้นสามารถนำมาใช้ทำรั้ว ไม้ค้ำ หรือใช้ทำฟืนได้^[5]
5. ใช้แปรรูปเป็นพลังงานทดแทนอัดแท่ง เป็นเชื้อเพลิงแทนการใช้พลังงานในรูปแบบต่าง ๆ ด้วยการนำไมยราบยักษ์ที่เป็นวัชพืชมาอัดเป็นแท่งถ่าน ถ้าหากเปรียบเทียบกับถ่านไม้ทั่วไปที่มีขายตามท้องตลาดจะเกิดอัตราการสิ้นเปลืองสูงและมอดเร็ว จึงมีการเปลี่ยนมาใช้ถ่านแท่งที่นำมาบดให้เป็นผงถ่าน แล้วผสมตัวประสานเพื่อให้เป็นถ่านอัดแท่งขึ้นมา ซึ่งในรูปแบบนี้จะทำให้อัตราการสิ้นเปลืองลดลงและประหยัดกว่า ซึ่งจากการทดสอบพบว่าประหยัดกว่าถ่านทั่วไปถึง 3 ส่วน^[6]

วัชพืชไมยราบยักษ์

เมื่อปี พ.ศ.2490 ประเทศไทยได้มีการเข้านำเมล็ดไมยราบยักษ์จากประเทศอินโดนีเซีย เพื่อมาปลูกเป็นพืชคลุมดินในไร่ยาสูบ ซึ่งไมยราบยักษ์ที่นำมาปลูกนั้นสามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมและภูมิอากาศได้เป็นอย่างดี ทำให้เกิดการแพร่กระจายพันธุ์ไปอย่างรวดเร็ว ตามแหล่งน้ำ และการคมนาคมขนส่ง จนเกิดการแพร่ระบาดของต้นไมยราบยักษ์ไปเกือบทุกจังหวัดในประเทศไทย ทำให้ทางศูนย์วิจัยควบคุมศัตรูพืชโดยชีวินทรีย์แห่งชาติ ได้มีการนำเข้าด้วงเจาะเมล็ดไมยราบยักษ์จากประเทศเม็กซิโก เพื่อใช้กำจัดและช่วยลดการแพร่กระจายของไมยราบยักษ์ได้ ซึ่งนับว่าเป็นวิธีที่ปลอดภัยต่อสภาพแวดล้อม และให้ผลในการควบคุมระยะยาว^[3]

ไมยราบยักษ์เป็นวัชพืชร้ายแรงในเขตที่ลุ่มและที่ชายน้ำทางภาคเหนือ เพราะขยายพันธุ์โดยเมล็ดได้ดี ในแต่ละปีจะมีการสร้างเมล็ดเป็นจำนวนมาก ประกอบกับเมล็ดของไมยราบยักษ์สามารถพักตัวได้เป็นระยะเวลาหลายปีเพื่อรอสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมในการงอก จึงทำให้วัชพืชชนิดนี้แพร่กระจายไปได้ในหลาย ๆ พื้นที่ เมื่อเข้ายึดครองพื้นที่แล้วก็ยากที่พรรณไม้อื่นจะขึ้นผสมผสานกันได้ เพราะไมยราบยักษ์จะขึ้นปกคลุมอย่างหนาแน่น ทำให้พรรณพืชดั้งเดิมขาดแสงตายลงและค่อย ๆ สูญหายไปจากพื้นที่

ส่วนในด้านการป้องกันและกำจัดต้องทำการตัดไฟตั้งแต่ต้นลม ด้วยการกำจัดตั้งแต่วัชพืชชนิดนี้ยังเล็ก โดยการขุดรากถอนโคน ส่วนการถางหรือการตัดออกจะไม่สามารถกำจัดวัชพืชชนิดนี้ได้ เพราะเป็นพืชล้มลุกคาบปี ออกดอกและติดเมล็ดจำนวนมาก เมื่อฝักแก่จะแตกออกและดีดตัวได้ ทำให้การกระจายพันธุ์มีประสิทธิภาพสูงมาก อีกทั้งเมล็ดพันธุ์ก็ยังมีความแข็งแรงทนทานเพราะมีเปลือกแข็ง ส่วนวิธีการสุดท้ายก็ต้องใช้สารเคมีในการช่วยกำจัด หากพบเห็นก็ให้รีบป้องกันและกำจัดครับ พื้นที่จะได้ไม่ถูกวัชพืชร้ายแรงชนิดนี้บุกรุก

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคกลาง.  “ไมยราบยักษ์”.  (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ).  หน้า 129.
2. โครงการตาสับปะรด นักสืบเสาะภูมิปัญญาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชุมชนสกลนคร มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร.  “ไมยราบยักษ์”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: pineapple-eyes.snru.ac.th.  [21 พ.ค. 2014].
3. ศูนย์วิจัยควบคุมศัตรูพืชโดยชีวินทรีย์แห่งชาติ.  “ด้วงเจาะเมล็ดไมยราบยักษ์”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.thaibiocontrol.org.  [21 พ.ค. 2014].
4. ฐานข้อมูลการเกษตรของประเทศไทย.  “ประโยชน์ของไมยราบยักษ์ สารสกัดแสดงฤทธิ์ต้านเชื้อจุลินทรีย์”.  (ฉันทรา พูนศิริ, พุทธรินทร์ วรรณิสสร, ศศิธร วสุวัต).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: pikul.lib.ku.ac.th/agdb/.  [21 พ.ค. 2014].
5. หน่วยงานในกรมชลประทาน ส่วนกลาง, กรมชลประทาน.  “ไมยราบยักษ์”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: kromchol.rid.go.th.  [21 พ.ค. 2014].
6. เดลินิวส์.  “ถ่านอัดแท่งไมยราบยักษ์ จากวัชพืชสู่พลังงานทดแทน”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.dailynews.co.th.  [21 พ.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by SierraSunrise, Carmen Beatriz Silveira Paixão Coelho, Andre Benedito, Siyang Teo, Scamperdale, Tony Rodd, Linda De Volder)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)