ไซเมทิโคน (Simethicone) สรรพคุณ วิธีใช้ ผลข้างเคียง ฯลฯ

ไซเมทิโคน

ไซเมทิโคน หรือ ไซเมธิโคน (Simethicone) หรือยาที่คนทั่วไปรู้จักในชื่อทางการค้าว่า แอร์-เอ็กซ์ (Air-X) เป็นยาที่ถูกนำมาใช้แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ อันเนื่องมาจากแก๊สที่เกิดขึ้นในกระเพาะอาหารและลำไส้ เช่น แก๊สไฮโดรเจน (Hydrogen), แก๊สมีเทน (Methane) เป็นต้น นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาบรรเทาอาการจุกเสียดอันเนื่องมาจากแก๊สที่มีปริมาณมากเกินไป โดยยาไซเมทิโคนนี้จะไม่สามารถป้องกันการเกิดแก๊สจากกระบวนการย่อยอาหารได้ แต่จะช่วยทำหน้าที่ระบายแก๊สที่เกิดขึ้นออกจากร่างกายได้โดยเร็ว

ยาไซเมทิโคนจะไม่ถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารเข้าสู่กระแสเลือดในร่างกายและจะถูกขับออกมากับอุจจาระ ดังนั้น ยานี้จึงถูกจัดระดับว่าเป็นยาที่ค่อนข้างมีความปลอดภัย และได้รับการสนับสนุนให้ผลิตเป็นยารักษาอาการโคลิก (Colic หรือ Baby colic) ที่พบในเด็กทารก นอกจากนี้ยังมีการนำไปใช้เพื่อลดแก๊สที่อาจจะไปบดบังภาพของการตรวจอัลตราซาวนด์ได้อีกด้วย

ตัวอย่างยาไซเมทิโคน

ยาไซเมทิโคน (ชื่อสามัญ) มีชื่อทางการค้า เช่น อเบลลา (Abella), แอดแม็ก (Admag), แอร์-เอ็กซ์ (Air-X), แอร์ร็อกซ์ (Airrox), อัลทิคอน (Alticon), อลูดอน ฟอร์ด (Aludon Forte), อลูทอป เจล (Alutop Gel), เอมาโคน (Amacone), แอมโค (Amco), เอมิโค-แอล มิกซ์เจอร์ (Amico-L Mixture), เอโมจิน โอทีซี (Amogin OTC), แอนตาเซีย-เอสเอ็ม (Antacia-SM), แอนตาซิล (Antacil), เอวาริน (Avarin), เบลซิด (Belcid), เบอร์โคลมีน (Berclomine), โบลว์-เอ็กซ์ (Blow-X), โบวา เจล (Bowa Gel), บับเบิ้ล ดร็อป (Bubble Drops), บูราเจล (Burajel), แคลทิคอน (Calthicon), แครี่โอปิน (Caryopin), โคพราเจล (Cophargel), ซีมายน์ (Cymine), เดโฟแม็ก (Defomag), เดโฟมิล (Defomil), ดีแก๊ส (Degas), ไดอ็อกซี (Dioxzye), ดีสฟลาติล (Disflatyl), ดีสโซเวล (Dissowel), เอ็นซายเม็ท (Enzymet), เคนยา เจล (Kenya Gel), ครีมิล (Kremil), แอล-ดาซิน (L-Dacin), โลแก๊สติน (Logastin), แมชโต (Machto), แม็ก-77 (Mag 77), แม็กซีนัม-ดี (Magsenum-D), มาลูเจล (Malugel), มาลูเจล-เอส (Malugel-S), มาโน (Mano), วิน (Vin), วี แคป (V cap), โวราแก๊ส (Voragas), ซิกา-เจล (Ziga-Gel), ซิกาแทบ (Zigatab) ฯลฯ

รูปแบบยาไซเมทิโคน

• ยาเดี่ยวชนิดเม็ด ขนาด 40, 80, 120 มิลลิกรัม
• ยาเดี่ยวชนิดแคปซูลนิ่ม ขนาด 150 มิลลิกรัม
• ยาเดี่ยวชนิดน้ำสำหรับเด็กเล็ก ขนาด 40 มิลลิกรัม/0.6 มิลลิลิตร
• ยาผสมชนิดเม็ด ขนาด 25, 30, 40, 50, 60, 100, 500 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาผสมชนิดแคปซูล ขนาด 300 มิลลิกรัม
• ยาผสมชนิดน้ำ ขนาด 60, 75, 100, 125, 150 มิลลิกรัม/15 มิลลิลิตร

สรรพคุณของยาไซเมทิโคน

• ใช้รักษาและบรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ อันเนื่องมาจากมีแก๊สหรือลมที่เกิดขึ้นในกระเพาะอาหารและลำไส้
• ใช้บรรเทาอาการจุกเสียดแน่นท้อง อันเนื่องมาจากแก๊สที่มีปริมาณมากเกินไป ภาวะอาหารไม่ย่อย และจากการมีแก๊สหลังการผ่าตัดกระเพาะหรือลำไส้
• ใช้กับผู้ป่วยก่อนทำการตรวจอัลตราซาวนด์ในช่องท้อง เพื่อลดแก๊สที่อาจไปบดบังภาพของการตรวจอัลตราซาวนด์

กลไกการออกฤทธิ์ของยาไซเมทิโคน

ยาไซเมทิโคนมีกลไกการออกฤทธิ์โดยเป็นสารลดแรงตึงผิว (Tension) ของฟองแก๊ส ทำให้ฟองแก๊สเล็ก ๆ ในกระเพาะอาหารที่รวมตัวกันอยู่ถูกทำลายหรือแตกออกโดยการบีบตัวของกระเพาะ (ทำให้รู้สึกเรอและสบายท้อง) ฟองแก๊สเหล่านั้นจึงถูกขับออกจากทางเดินอาหารได้เร็วยิ่งขึ้น (ไซเมทิโคนไม่สามารถช่วยลดหรือป้องกันการรวมตัวของแก๊สในระบบทางเดินอาหารได้ แต่มันจะช่วยเพิ่มอัตราการระบายออกจากร่างกาย)

ก่อนใช้ยาไซเมทิโคน

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยาไซเมทิโคนหรือแอร์เอ็กซ์ สิ่งที่ควรแจ้งให้แพทย์หรือเภสัชกรทราบมีดังนี้

• การแพ้ยาไซเมทิโคน (Simethicone) และประวัติการแพ้ยาอื่น ๆ ทุกชนิด รวมทั้งอาการจากการแพ้ยา เช่น รับประทานยาแล้วคลื่นไส้มาก ผื่นขึ้น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก เป็นต้น
• โรคประจำตัวต่าง ๆ ยาที่แพทย์สั่งจ่ายและยาที่ใช้เอง รวมถึงอาหารเสริม วิตามิน และยาสมุนไพรต่าง ๆ ที่กำลังใช้อยู่หรือกำลังจะใช้ เพราะยาไซเมทิโคนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่น ๆ ที่รับประทานอยู่ก่อนได้ เช่น
  • การใช้ยาไซเมทิโคนร่วมกับยารักษาภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน เช่น เลโวไทรออกซีน (Levothyroxine) ยาไซเมทิโคนสามารถรบกวนการดูดซึมของยาที่ใช้รักษาโรคไทรอยด์ได้ แต่หากมีความจำเป็นต้องใช้ร่วมกัน ควรเว้นระยะเวลารับประทานให้ห่างกันประมาณ 4 ชั่วโมงเป็นอย่างน้อย
• มีภาวะฟีนิลคีโตนในปัสสาวะ
• มีการตั้งครรภ์ หรือกำลังวางแผนในการตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายชนิดสามารถผ่านรกหรือผ่านเข้าสู่น้ำนมและเข้าสู่ทารก ซึ่งอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อทารกได้

ข้อห้าม/ข้อควรระวังในการใช้ยาไซเมทิโคน

• ห้ามใช้ยากับผู้ที่แพ้ยาไซเมทิโคน
• ห้ามใช้ยานี้ที่หมดอายุ
• ครระมัดระวังในการใช้ยานี้กับหญิงตั้งครรภ์

วิธีใช้ยาไซเมทิโคน

ในบทความนี้จะกล่าวถึงยาไซเมทิโคนในขนาดรับประทานในรูปแบบของยาเดี่ยวเท่านั้น (ส่วนยาในรูปแบบอื่นให้รับประทานตามวิธีใช้ที่ระบุไว้ในฉลากยา)

• ในผู้ใหญ่ สำหรับยาเม็ดให้รับประทานโดยการเคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืนยาครั้งละ 1-2 เม็ด วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร หรือวันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน หรือรับประทานเมื่อมีอาการ (สำหรับยาแคปซูลชนิดนิ่ม ห้ามบดหรือเคี้ยว และให้รับประทานครั้งละ 1 แคปซูล วันละ 3-4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน)
• ในเด็กอายุมากกว่า 3-6 ขวบ ให้รับประทานครั้งละ 40 มิลลิกรัม ทุก 6-8 ชั่วโมง พร้อมอาหาร
• ในเด็กทารกถึงเด็กอายุ 3 ขวบ ให้รับประทานครั้งละ 20 มิลลิกรัม ทุก 6-8 ชั่วโมง พร้อมอาหาร

คำแนะนำในการใช้ยาไซเมทิโคน

• ยานี้ไม่ใช่ยาลดกรดเคลือบแผลในกระเพาะอาหาร
• ในผู้ใหญ่ควรใช้ยานี้ไม่เกินวันละ 6 เม็ด หรือ 500 มิลลิกรัม ส่วนในเด็กไม่ควรเกินวันละ 240 มิลลิกรัม ขนาดรับประทาน รวมถึงระยะเวลาและความถี่ของการใช้ยาในแต่ละวัน ควรต้องอยู่ภายใต้คำสั่งและดุลยพินิจของแพทย์ผู้ให้การรักษา โดยเฉพาะในเด็กทารกและเด็กเล็ก
• การจัดจำหน่ายยานี้ในท้องตลาดจะมีทั้งประเภทยาเดี่ยวและยาผสมร่วมกับตัวยาอื่น ๆ ดังนั้นการใช้ยานี้จึงควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์หรือเภสัชกร
• ควรใช้ยานี้ตามวิธีใช้ที่ระบุไว้บนฉลากยา ไม่ควรใช้ยาในขนาดที่น้อยหรือมากกว่าที่ระบุไว้ หากมีข้อสงสัยควรสอบถามแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ
• ยานี้สามารถรับประทานควบคู่กับยาแก้โรคกระเพาะได้ เพื่อช่วยให้ออกฤทธิ์ได้เร็วขึ้น
• สำหรับผู้ป่วยเบาหวาน สามารถใช้ยานี้ได้โดยไม่มีอันตราย เนื่องจากตัวยาจะออกฤทธิ์เฉพาะที่ไม่ดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย โดยแนะนำให้ใช้ Air-X sugar free เนื่องจากไม่มีน้ำตาลเป็นส่วนประกอบ
• ผู้ที่มีอาการท้องเสียเนื่องจากอาหารเป็นพิษ สามารถรับประทานยานี้ได้ เพราะตัวยาจะช่วยลดแก๊สที่ทำให้รู้สึกอึดอัด
• หากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 3 วัน ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

การเก็บรักษายาไซเมทิโคน

• ควรเก็บยานี้ในภาชนะบรรจุเดิมที่บรรจุมา ปิดให้สนิท และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
• ควรเก็บยานี้ภายใต้อุณหภูมิ 15-30 องศาเซลเซียส ไม่เก็บยาในบริเวณที่เปียกหรือชื้น (เช่น ในห้องน้ำ ในช่องแช่แข็งของตู้เย็น) และเก็บยาให้พ้นแสงแดด ไม่ให้อยู่ในที่ร้อนมากกว่า 30 องศาเซลเซียส (เช่น ในรถยนต์ บริเวณใกล้หน้าต่าง)
• ให้ทิ้งยาเมื่อยาหมดอายุ

เมื่อลืมรับประทานยาไซเมทิโคน

โดยทั่วไปเมื่อลืมรับประทานยาไซเมทิโคน ให้รับประทานยาในทันทีที่นึกได้ แต่ถ้าเป็นเวลาที่ใกล้เคียงกับมื้อต่อไป ให้ข้ามไปรับประทานยามื้อต่อไปได้เลย โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า

ผลข้างเคียงของยาไซเมทิโคน

ยังไม่ค่อยพบผลข้างเคียงจากการใช้ยานี้ หากใช้ยาตามขนาดที่กำหนด แต่หากหลังรับประทานไปแล้วมีอาการแพ้ เช่น ผื่นคัน หายใจติดขัด/หายใจลำบาก ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อรักษาทันที

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือตำราการตรวจรักษาโรคทั่วไป 1.  “ยาแก้ท้องอืดท้องเฟ้อ/ยาขับลม (Antiflatulent)”.  (นพ.สุรเกียรติ อาชานานุภาพ).  หน้า 276-277.
2. ยากับคุณ (Ya & You), มูลนิธิเพื่อการวิจัยและพัฒนาระบบยา (วพย.).  “SIMETHICONE”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : www.yaandyou.net.  [14 ก.ย. 2016].
3. หาหมอดอทคอม.  “ไซเมทิโคน (Simethicone) แอร์เอกซ์ (Air-X)”.  (ภก.อภัย ราษฎรวิจิตร).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : haamor.com.  [14 ก.ย. 2016].
4. R.X. Company.  “การทานยา Air-x”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : www.rx.co.th.  [14 ก.ย. 2016].

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)