อ้อเล็ก สรรพคุณและประโยชน์ของต้นอ้อเล็ก 10 ข้อ ! (อ้อน้อย)

อ้อเล็ก

อ้อเล็ก ชื่อสามัญ Reed, Danube grass

อ้อเล็ก ชื่อวิทยาศาสตร์ Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Phragmites communis Trin.) จัดอยู่ในวงศ์หญ้า (POACEAE หรือ GRAMINEAE)^[1]

สมุนไพรอ้อเล็ก มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า อ้อน้อย (เชียงใหม่), อ้อลาย อ้อเล็ก (ภาคกลาง), อ้อ (ทั่วไป), หลูเกิน หลูเหว่ย (จีนกลาง) เป็นต้น^[1]

ลักษณะของอ้อเล็ก

• ต้นอ้อเล็ก จัดเป็นพรรณไม้ล้มลุก คล้ายจำพวกไผ่ มีความสูงของต้นประมาณ 2-5 เมตร ลำต้นเหนือดินเป็นสีเขียว ผิวลำต้นเรียบมัน เนื้อแข็ง โคนลำต้นมีกาบใบหุ้มอยู่ และบริเวณกาบใบมีสีขาวปกคลุม รากใต้ดินเจริญเติบโตขนานกับผิวดิน มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1-1.6 เซนติเมตร ถ้าอยู่ในดินทราย อาจยาวได้ถึง 10 เมตร เปลือกรากเป็นสีเหลือง ส่วนเนื้อในรากเป็นสีขาว ภายในกลวง^[1]

• ใบอ้อเล็ก ใบเป็นใบออกเรียงตรงข้าม ลักษณะของใบเรียวยาว ปลายใบแหลม ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 2-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 30-60 เซนติเมตร เนื้อใบสาก^[1]

• ดอกอ้อเล็ก ออกดอกเป็นช่อที่ปลายต้น ช่อดอกยาวได้ประมาณ 15-25 เซนติเมตร ก้านช่อดอกมีขนขึ้นปกคลุม ในช่อหนึ่งจะมีดอกประมาณ 3-7 ดอก ดอกย่อยนั้นมีขนาดเล็ก ยาวได้ประมาณ 0.9-1.6 เซนติเมตร กลีบดอกเป็นรูปไข่ มี 5 กลีบ โคนกลีบดอกเป็นหลอด ดอกมีเกสรเพศผู้สีเหลือง 3 อัน เป็นเส้นขนยาวประมาณ 3-4 มิลลิเมตร ส่วนเกสรเพศเมียมี 1 อัน กลีบดอกมีสีน้ำตาลอมม่วง^[1]

• ผลอ้อเล็ก ลักษณะของผลเป็นรูปกลมรี^[1]

สรรพคุณของอ้อเล็ก

1. รากอ้อเล็ก มีรสชุ่ม เป็นยาเย็น ออกฤทธิ์ต่อปอดและกระเพาะ ใช้เป็นยาแก้ร้อนในกระหายน้ำ ทำให้ชุ่มคอ ลดไข้ตัวร้อน ช่วยดับไฟในปอดและกระเพาะ (ราก)^[1]
2. ช่วยแก้อาการใจคอหงุดหงิด (ราก)^[1]

3. รากมีสรรพคุณเป็นยาแก้เลือดกำเดาไหล (ราก)^[1]
4. ช่วยแก้เหงือกบวม เลือดออกตามไรฟัน (ราก)^[1]
5. ช่วยแก้อาการอาเจียน (ราก)^[1]
6. ช่วยแก้อาการเจ็บคอ (ราก)^[1]
7. ตำรับยาแก้ออกหัด ให้ใช้รากอ้อเล็กสด 100 กรัม, ถั่วดำ 50 กรัม, ถั่วแดง 50 กรัม, ถั่วเขียว 50 กรัม นำมารวมกันต้มกับน้ำจนถั่วเปื่อย ใส่น้ำตาลทรายแดงลงไปเล็กน้อย จึงคั้นเอาแต่น้ำมาแบ่งรับประทานครั้งละ 30 ซีซี วันละ 1-2 ครั้ง โดยให้รับประทานติดต่อกันประมาณ 1 สัปดาห์ (ราก)^[1]
8. รากใช้เป็นยาแก้หลอดลมอักเสบ ตำรับยาแก้อาการไอ ขับเสมหะ แก้ร้อนในปอด แก้หลอดลมอักเสบ ระบุให้ใช้รากอ้อเล็กสด 60 กรัม, รากบวบ 60 กรัม, หญ้าคา 60 กรัม นำมารวมกันต้มกับน้ำแบ่งรับประทาน 3 ครั้ง (ราก)^[1]
9. รากใช้เป็นยาแก้ปอดอักเสบ ตำรับยาแก้ปอดอักเสบเป็นหนอง ระบุให้ใช้รากอ้อเล็กแห้ง 30 กรัม, ดอกสายน้ำผึ้ง 30 กรัม, ลูกเดือย 15 กรัม, เมล็ดฟัก 12 กรัม, เห่งยิ้ง 10 กรัม, กิ๊กแก้ 10 กรัม นำมารวมกันต้มกับน้ำรับปะทาน (ราก)^[1]
10. รากมีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะ ช่วยแก้ปัสสาวะปวดแสบปวดร้อน (ราก)^[1]

ขนาดและวิธีใช้ : ยาแห้งให้ใช้ครั้งละ 15-30 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน ส่วนยาสดให้ใช้ครั้งละ 60-120 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทานหรือตำคั้นเอาน้ำรับประทาน^[1]

ข้อควรระวัง : ผู้ที่มีร่างกายอ่อนแอหรือมีกระเพาะอาหารเย็นพร่องห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้^[1]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของอ้อเล็ก

• ในรากอ้อเล็กจะพบสารหลายชนิด เช่น Asparagin, Coixol, Glucorin, Taraxerol, Taraxerenone, Tricin, Vitamin B1, Vitamin B2, Vitamin C และยังพบแป้งและน้ำตาล เป็นต้น^[1]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย.  (วิทยา บุญวรพัฒน์).  “อ้อน้อย”.  หน้า 644.

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by grahambrown1965, Dendroica cerulea, :: Photo Jean ::, Karmen Smolnikar, Kar Wah Tam, Paul Schulze)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)