รักทะเล สรรพคุณและประโยชน์ของต้นรักทะเล 10 ข้อ !

รักทะเล

รักทะเล ชื่อสามัญ Half Flower^[4], Beach Cabbage, Beach Naupaka, Sea Lettuce^[6]

รักทะเล ชื่อวิทยาศาสตร์ Scaevola taccada (Gaertn.) Roxb. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Lobelia frutescens Mill., Scaevola frutescens var. sericea (Vahl) Merr., Scaevola koenigii Vahl, Scaevola sericea Vahl) จัดอยู่ในวงศ์รักทะเล (GOODENIACEAE)^[1],[2],[6]

สมุนไพรรักทะเล มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า โหรา (ตราด), บ่งบง (ภาคใต้), บงบ๊ง (มลายู-ภูเก็ต) ส่วนชุมพรเรียก “รักทะเล” เป็นต้น^[1],[3]

ลักษณะของต้นรักทะเล

• ต้นรักทะเล มีเขตการกระจายพันธุ์ในมาดากัสการ์ อินเดีย เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตลอดจนถึงออสเตรเลีย โดยจัดเป็นไม้พุ่ม ที่มีความสูงของต้นประมาณ 2-5 เมตร แตกกิ่งก้านมาก ลำต้นตั้งตรงหรือแผ่ไม่เป็นระเบียบ เปลือกต้นเรียบ ลำต้นมีไส้ไม้ และมียางสีขาวข้น กิ่งอ่อนอวบน้ำเป็นสีเขียว และมีขนนุ่มที่ซอกใบ ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด ปักชำกิ่ง หน่อไปปลูกตามพื้นที่ดินทราย สามารถออกดอกและผลได้ตลอดปี ขึ้นได้ทั่วไปตามพื้นที่โล่ง และมักพบขึ้นทั่วไปตามชายหาด หาดหิน โขดหิน ชายฝั่งทะเลทั้งอ่าวไทยและฝั่งอันดามัน ตามบริเวณริมฝั่งแม่น้ำลำคลอง หรือตามแนวหลังป่าชายเลน^{[1],[2],[3],[4],[7]}

• ใบรักทะเล ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกันแบบสลับหนาแน่นอยู่ที่ปลายกิ่ง ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กลับ หรือเป็นรูปช้อนแกมรูปไข่กลับ ปลายใบมนกลม โคนใบเรียวแหลมหรือสอบเป็นรูปลิ่ม ส่วนขอบใบเรียบถึงหยักมนหรือเว้าเป็นคลื่น ๆ และมีจุดสีเหลืองอมเขียวตามขอบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 5-10 เซนติเมตร และยาวประมาณ 12-15 เซนติเมตร แผ่นใบหนากึ่งอวบน้ำ หลังใบเรียบเป็นมันถึงมีขนอ่อนปกคลุม เส้นใบเป็นแบบร่างแหขนนก ส่วนก้านใบมีสั้นมาก และมีกลุ่มขนสีขาวอยู่ตามซอกใบ ใบอ่อนขอบใบจะม้วนลง^[1],[2],[3]

• ดอกรักทะเล ออกดอกเป็นช่อแบบกระจุก โดยจะออกตามซอกใบ มีดอกย่อยประมาณ 2-3 ดอก ใบประดับมีขนาดเล็ก ลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยมแคบ ส่วนดอกมีลักษณะตูมโค้ง โก่งลงคล้ายรูปหัวงู ดอกบานจะเป็นรูปปากเปิด กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ส่วนปลายแยกเป็นแฉกขนาดเล็ก 5 แฉก ส่วนดอกย่อยจะเป็นสีขาวมีลายสีม่วงอ่อน มีกลีบดอก 5 กลีบ ลักษณะเป็นแฉกรูปใบหอก ขอบกลีบดอกเป็นคลื่น ๆ และย่น โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดและผ่าออกทำให้กลีบดอกเรียงกันอยู่เพียงด้านเดียว (ด้านบนของดอกฉีกออกหนึ่งด้าน ทำให้แฉกกลีบดอกทั้ง 5 โค้งลงด้านล่าง) ดอกมีเกสรเพศเมียโค้งเด่น ยอดเกสรมีเยื่อลักษณะเป็นรูปถ้วยคลุม เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 เซนติเมตร ส่วนก้านดอกย่อยยาวได้ประมาณ 0.5-1 เซนติเมตร^[1],[2],[3]

• ผลรักทะเล ผลเป็นผลสดแบบมีเนื้อ ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลม ปลายผลมีกลีบเลี้ยงของดอกติดอยู่ ผิวผลเรียบ ผลสดเป็นสีขาวขุ่น เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อน มีขนาดประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ภายในผลมีเมล็ดแข็งประมาณ 1-2 เมล็ด^[1],[2],[3]

สรรพคุณของรักทะเล

1. ใบมีสรรพคุณช่วยแก้ธาตุพิการ (ใบ)^[7]
2. น้ำต้มใบใช้กินยาช่วยย่อยได้ (ใบ)^[1],[7]
3. รากมีสรรพคุณเป็นยาแก้บิด (ราก)^[4]
4. เปลือกจากเนื้อไม้ ใบและดอกใช้ผสมปรุงเป็นยาขับปัสสาวะ (เปลือกจากเนื้อไม้,ใบและดอก)^[2]
5. ผลมีสรรพคุณช่วยทำให้ประจำเดือนของสตรีมาเป็นปกติ (ผล)^[7]
6. ใบใช้ตำพอกแก้อาการปวดบวมและแก้ปวดศีรษะ หรืออีกวิธีให้นำใบไปผิงไฟแล้วนำมาประคบแก้ปวดบวม (ใบ)^[1],[3]
7. รากนำมาต้มกับน้ำดื่ม ใช้กินเป็นยาแก้พิษจากอาหารทะเล เช่น การกินปูหรือปลาที่มีพิษ (ราก)^[1],[5]
8. รากใช้เป็นยาแก้เหน็บชา (ราก)^[4]

ประโยชน์ของรักทะเล

• ใช้ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับทั่วไปได้ดี เพราะเป็นพันธุ์ไม้ที่มีทรงพุ่มสวยงาม โดยจะนิยมนำมาปลูกตามพื้นที่ดินทรายตามชายฝั่งทะเล และสามารถออกดอกและผลได้ตลอดปี^[3]
• บางข้อมูลระบุว่าใบรักทะเล สามารถนำมาใช้เป็นยาสูบได้^[5]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรไทย เล่ม 1.  (ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, ธวัชชัย มังคละคุปต์).  “รักทะเล (Rug Thalae)”.  หน้า 259.
2. หนังสือสมุนไพรในอุทยานแห่งชาติภาคกลาง.  (พญ.เพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ, ดร.นิจศิริ เรืองรังษี, กัญจนา ดีวิเศษ).  “รักทะเล”.  หน้า 134.
3. ระบบจัดการฐานความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้.  “รักทะเล”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: biodiversity.forest.go.th.  [27 พ.ค. 2014].
4. สวนพฤกษศาสตร์สายยาไทย.  “รักทะเล”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.saiyathai.com.  [27 พ.ค. 2014].
5. หนังสือนักสืบชายหาด : คู่มือสัตว์และพืชชายหาด.  (วิภาพรรณ นาคแพน, สรณรัชฎร์ กาญจนะวณิชย์, จักรกริช พวงแก้ว).  “รักทะเล”.  หน้า 145.
6. วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี.  “Scaevola taccada”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: en.wikipedia.org//wiki/Scaevola_taccada.  [27 พ.ค. 2014].
7. ระบบฐานข้อมูลพรรณไม้ที่เหมาะสมกับระบบนิเวศและวิถีชีวิตชุมชน เพื่อลดมลพิษในพื้นที่จังหวัดระยองและพื้นที่ใกล้เคียง ภายใต้โครงการชุมชนอยู่คู่อุตสาหกรรม, สำนักสิ่งแวดล้อมชุมชนและพื้นที่เฉพาะ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม.  “รักทะเล”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: onep-intranet.onep.go.th/plant/.  [27 พ.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by 翁明毅, Lauren Gutierrez, Jason Dewees)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)