งิ้ว สรรพคุณและประโยชน์ของต้นงิ้ว 52 ข้อ ! (งิ้วบ้าน, งิ้วแดง)

งิ้วแดง

งิ้ว ชื่อสามัญ Cotton tree, Kapok tree, Red cotton tree, Silk cotton, Shving brush

งิ้ว ชื่อวิทยาศาสตร์ Bombax ceiba L. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Bombax malabaricum DC., Gossampinus malabarica Merr.)^[12] จัดอยู่ในวงศ์ชบา (MALVACEAE) และอยู่ในวงศ์ย่อย BOMBACOIDEAE

สมุนไพรงิ้ว มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า งิ้วบ้าน (ทั่วไป), งิ้วแดง (กาญจนบุรี), งิ้วปง งิ้วปกแดง สะเน้มระกา (ชอง-จันทบุรี), งิ้วป่า, งิ้วปงแดง, งิ้วหนาม, นุ่นนาง, ตอเหมาะ (กะเหรี่ยงแดง), ปั้งพัวะ (ม้ง), บักมี้ (จีน) เป็นต้น^{[1],[2],[3],[7],[10],[12]}

ชนิดของต้นงิ้ว

ต้นงิ้ว หรือ งิ้วป่า จัดเป็นพืชในสกุล Bombax ในประเทศมีรายงานว่ามีอยู่ด้วยกัน 3 ชนิด^[14] ได้แก่

• ชนิดที่ 1 “งิ้ว” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bombax ceiba L. (กล่าวในบทความนี้)^[14]
• ชนิดที่ 2 “งิ้วป่าดอกแดง” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bombax insigne Wall.^[14]
• ชนิดที่ 3 เป็นชนิดที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bombax anceps Pierre และยังสามารถแยกออกได้อีก 2 ชนิดย่อย ได้แก่^[14]
  • “งิ้วป่า” (งิ้วป่าดอกขาว) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bombax anceps Pierre var. anceps* (ชื่อวิทยาศาสตร์ไม่แน่ชัด)^[14]
  • “ง้าว” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bombax anceps var. cambodiense (Pierre) Robyns^[14]

ลักษณะของต้นงิ้ว

• ต้นงิ้ว จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกว้างถึงขนาดใหญ่ ลักษณะของต้นเป็นรูปทรงพุ่มเป็นรูปไข่ มีความสูงของลำต้นประมาณ 15-25 เมตร (บ้างว่าสูงประมาณ 25-30 เมตร) และความกว้างของทรงพุ่มประมาณ 15 เมตร ลำต้นมีลักษณะเปลาตรงและมีหนามอยู่ทั่วลำต้นและกิ่ง เห็นข้อปล้องไม่ชัดเจน ต้นอ่อนจะเป็นสีเขียวอ่อน เมื่อแก่จะเป็นสีเขียวเข้ม ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ด โดยจะพบขึ้นในที่ราบและตามป่าเบญจพรรณ ตามเชิงเขาและไหล่เขาที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 100-600 เมตร ซึ่งในปัจจุบันต้นงิ้วจะหาดูได้ยากมาก จะมีปลูกเฉพาะถิ่นทางภาคเหนือไม่กี่ที่เท่านั้น^{[1],[2],[3],[12]}

 

• ใบงิ้ว ใบเป็นใบประกอบแบบนิ้วมือ มีใบย่อยประมาณ 3-7 ใบเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปรีถึงรูปไข่ ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบเรียว ส่วนขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-2.5 นิ้ว และยาวประมาณ 6-10 นิ้ว ใบสีเขียวไม่มีขน แผ่นใบค่อนข้างหนาและเกลี้ยง ก้านช่อใบยาว โคนก้านบวมเล็กน้อย^[1],[2],[12]

• ดอกงิ้ว ดอกเป็นดอกเดี่ยว ออกตามปลายกิ่งหรือตามปลายยอด ดอกมีขนาดใหญ่สีชมพูแกมเลือดหมู สีแดง สีแสด และมีที่เป็นสีทองแต่หาได้ยาก ดอกมีกลิ่นหอมเอียน ออกดอกเป็นกระจุกหรือเป็นกลุ่ม กลุ่มละประมาณ 3-5 ดอก ฐานรองดอกเป็นรูปถ้วยแข็ง ๆ หรือเป็นกลีบเลี้ยงติดกัน ปลายแยกออกเป็น 5 กลีบขนาดเล็ก สีเขียวอ่อน ส่วนกลีบดอกมีขนาดใหญ่และหนา มี 5 กลีบเป็นรูปขอบขนาน เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างประมาณ 8-10 เซนติเมตร ปลายกลีบจะแผ่ออกและม้วนกลับมาทางขั้วของดอก หลุดร่วงได้ง่าย ดอกมีเกสรตัวผู้เป็นเส้นยาวจำนวนมาก เรียงกระจายเป็นวงรอบ สีขาวปนสีชมพู ส่วนเกสรตัวเมียมี 1 ก้าน สีชมพู บริเวณปลายเป็นจุดสีเข้มมีความเหนียว ส่วนรังไข่จะอยู่เหนือวงกลีบ^[1],[2] โดยจะออกดอกในช่วงระหว่างเดือนมกราคมต่อเนื่องเป็นระยะเวลาสั้น ๆ ถึงเดือนกุมภาพันธ์ของทุกปี และจะทิ้งใบก่อนมีดอก^[3]

• ผลงิ้ว หรือ ฝักงิ้ว ผลมีลักษณะยาวรีคล้ายฝักรูปทรงกระบอก ที่ปลายทั้งสองข้างของผลจะแหลม ผลเมื่ออ่อนเป็นสีเขียว เมื่อแก่จะเป็นสีน้ำตาล เปลือกของผลแข็ง มีความยาวประมาณ 6-8 นิ้ว และเมื่อแก่จัดจะแตกอ้าออกตามรอยประสาน ในผลมีเส้นหรือปุยสีขาวและมีเมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก ลักษณะเป็นรูปทรงกลมสีดำ และถูกห่อหุ้มด้วยปุยฝ้ายสีขาว ๆ สามารถปลิวไปตามลมได้ไกล^[1],[2],[12]

สารเคมีที่พบ : เปลือกต้นมีสารที่สกัดด้วยน้ำอยู่ 9.92% ในใบมี condensed tannins ส่วนรากมีโปรตีน, แป้ง, ไขมัน, arabinose, galactose, gum และ tannins ส่วนเปลือก ราก จะมีพวกเกลือแร่ ไขมัน โปรตีน แป้ง และความชื้นอยู่ 7.5% ในเมล็ดมีน้ำมันประมาณ 24-25% และในยางมีเกลือแร่ 8.9%^[12]

สรรพคุณต้นงิ้ว

1. รากใช้เป็นยาบำรุงกำลัง (ราก)^{[4],[6],[11],[13]}
2. ยางใช้เป็นยาบำรุงโลหิต (ยาง)^[13]
3. ช่วยแก้โรคมะเร็ง (เมล็ด)^[13]
4. เปลือกต้นช่วยบำรุงระบบการไหลเวียนของโลหิต (เปลือกต้น)^[4],[12]
5. ช่วยรักษาโรคความดันโลหิตสูง ด้วยการใช้เปลือกต้นงิ้วแดง 1 กิโลกรัม นำมาล้างให้สะอาดและหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ แล้วนำไปใส่ในหม้อต้มยาสมุนไพร เติมน้ำสะอาดลงไป 5 ลิตรและต้มจนเดือด แล้วให้รินเอาแต่น้ำมาดื่มครั้งละ 1 แก้ว (250 มิลลิเมตร) วันละ 2 ครั้งทุกเช้าและเย็น (น้ำงิ้วที่ได้จะมีสีแดงเหมือนน้ำกระเจี๊ยบ) (เปลือกต้น)^[4]
6. ดอกแห้งใช้ทำเป็นยาแก้พิษไข้ได้ดีมาก (ดอก)^[3],[6] ส่วนหนามมีสรรพคุณแก้ไข้ ลดความร้อน ดับพิษร้อน (หนาม)^[11],[13] ช่วยแก้ไข้พิษ ไข้กาฬ (หนาม)^[13]
7. ช่วยระงับประสาท (ดอก)^[11],[13]
8. ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ (ดอก)^[6]
9. รากนำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาทำให้อาเจียนถอนพิษ (ราก^[3],[4],[13], เปลือกต้น^[11],[13])
10. ช่วยรักษาต่อมทอนซิลอักเสบ ต่อมในคออักเสบ (ใบ)^[11],[13]

11. ช่วยแก้ต่อมน้ำลายอักเสบ (ใบ)^[13]
12. ช่วยรักษากระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง (เปลือกต้น^[4],[6],[12], ราก^[12])
13. ช่วยแก้อาการท้องเสีย ลงท้อง (เปลือกต้น^[11],[13], ราก^[13], ดอก^[13], ผล^[13]) บรรเทาอาการท้องเดิน (เปลือกต้น, ดอก)^[4]
14. เปลือกต้นช่วยแก้บิด (เปลือกต้น^{[4],[12],[13]}, ดอก^[6], ยาง^[13]) แก้บิดมูกเลือด (ดอก)^[4] ส่วนอีกข้อมูลระบุว่าดอกแดงจะใช้แก้บิดเลือด (บิดถ่ายเป็นเลือด) ให้นำดอกมาต้มเป็นน้ำชาผสมกับน้ำตาลทรายแดง ใช้ดื่มตอนท้องว่างวันละ 3 ครั้ง ส่วนดอกเหลืองจะใช้แก้บิดมูก ให้ใช้ดอกเหลืองหรือส้มที่เป็นดอกแห้ง เข้าใจว่าใช้ต้มเป็นน้ำชาดื่ม^[12]
15. ช่วยแก้อาการท้องร่วง โดยใช้ดอกตากแห้งนำมาต้มกับน้ำดื่ม (ยางจากต้น^[3],[13], เปลือกต้น^[6], ดอก^[6],[7],[12])
16. ช่วยรักษาแผลในกระเพาะอาหาร (ราก, เปลือกราก)^{[4],[6],[7],[12]}
17. ช่วยแก้ตัวพยาธิ (ราก, เปลือกต้น, ดอก, ผล)^[13]
18. ช่วยขับปัสสาวะ (ดอก^[4], ราก^[11],[13])
19. เมล็ดใช้เป็นยาร่วมกับพิมเสน ใช้รักษาโรคหนองในเรื้อรัง (เมล็ด)^[4]
20. ช่วยแก้ระดูตกหนักหรือออกมากเกินไป (ยาง)^[13]
21. ช่วยแก้อาการตกโลหิต (เปลือกต้น^[11], ราก^[13], ดอก^[13], ผล^[13])
22. ช่วยแก้ไตพิการ ไตชำรุด ไตอักเสบ ด้วยการใช้เปลือกต้นงิ้วแดงนำมาหั่นเป็นชิ้นเล็ก ตากแดดให้แห้ง นำมาต้มกินต่างน้ำทุกวัน (หรือจะเอาน้ำต้มจากเปลือกไปหมักเพื่อทำเอนไซม์ก็ได้) (เปลือกต้น)^[8],[12]
23. ผลอ่อนใช้บำบัดรักษาแผลเรื้อรังในไต (ผลอ่อน)^[4]
24. ช่วยขับน้ำเหลืองเสีย (ยาง)^[13]
25. ดอกและรากมีสรรพคุณช่วยห้ามเลือด (ดอก, ราก, เปลือกราก, ยาง)^{[4],[6],[7],[12]} ส่วนเมล็ดมีสรรพคุณช่วยห้ามเลือดภายใน (ยาง)^[13]
26. รากของต้นอ่อนใช้พอกสมานแผล (เปลือกต้น, ราก, เปลือกราก)^{[4],[6],[7],[12]} ช่วยฝากสมาน (ยาง)^[13]
27. ใบและยอดอ่อนใช้ตำพอกรักษาฝี (ใบ)^[7] ส่วนรากช่วยแก้ฝีเปื่อยพัง (ราก, เปลือกต้น, ดอก, ผล)^[13] หนามช่วยแก้ฝีประคำร้อย (หนาม)^[13] และยังช่วยดับพิษฝี แก้พิษฝีต่าง ๆ (หนาม,ใบ)^[13]
28. ช่วยรักษาแผล ฝีหนอง (ดอก)^[4],[6],[12] หากเป็นแผลที่มีหนอง ให้ใช้เปลือกต้นนำมาต้มกับน้ำแล้วนำมาใช้ชะล้างทำความสะอาดแผล (เปลือกต้น)^[12]
29. ช่วยรักษาโรคผิวหนัง (เมล็ด)^[13]
30. ช่วยแก้อาการคัน (ดอก)^[6],[13]
31. ช่วยแก้หัวลำมะลอก (เม็ดที่ขึ้นตามตัวเป็นหนองพุพองมีพิษ), หัวดาวหัวเดือน (เม็ดตุ่มที่ผุดขึ้นตามตัว มีพิษมาก มักขึ้นที่ฝ่ามือ ฝ่าเท้า และนิ้วมือนิ้วเท้า) (ใบ)^[13]
32. ช่วยแก้พิษงูทุกชนิด (ราก,ใบ,ผล)^[13]
33. ดอกแห้งใช้ทำเป็นยาระงับอาการปวด (ดอก)^{[3],[11],[13]}
34. ใบแห้งหรือใบสดนำมาตำใช้ทาแก้อาการฟกช้ำ แก้บวม มีอาการอักเสบ (ใบ, ราก, ดอก, ผล)^{[3],[7],[11],[13]} บรรเทาอาการฟกช้ำบวมจากการกระแทก ด้วยการใช้รากสดนำมาแช่เหล้า ใช้ถูทาหรือตำพอก (ดอก, เปลือกต้น, ราก, เปลือกราก)^{[4],[6],[11],[12]}
35. ใช้ทาแก้น้ำร้อนลวก (ดอก)^[11],[13]
36. ช่วยแก้อัมพาต เอ็นอักเสบ (เปลือกต้น)^[4] ใช้แก้คนที่เป็นอัมพาตครึ่งตัว (เปลือกต้น)^[12]
37. ชาวโอรังอัสลีในรัฐเประของประเทศมาเลเซียใช้ใบสดนำมาแช่กับน้ำต้มอาบเพื่อใช้รักษาอาการปวดเมื่อย (ใบ)^[5]
38. เมล็ดใช้เป็นยากระตุ้นความต้องการทางเพศ (ยาง)^[13]
39. ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของงิ้วแดง มีฤทธิ์ในการต้านไทอะมีนและมีผลต่อลำไส้ของหนูตะเภา และช่วยยับยั้งเอดส์^[13]

ประโยชน์ของงิ้ว

1. เกสรตัวผู้จากดอกนำไปตากแห้ง ใช้โรยในขนมจีนน้ำเงี้ยวรับประทาน หรือจะใช้ปรุงเป็นแกงแคทางภาคเหนือก็อร่อยเช่นกัน^{[2],[3],[4],[10],[13]} อีกทั้งยังมีคุณค่าทางอาหารสูงมาก โดยมีธาตุแคลเซียมสูงถึง 429 มิลลิกรัมต่อ 100 กรัม ซึ่งสูงกว่านมที่มีแคลเซียมอยู่ประมาณ 123 มิลลิกรัม ต่อ 100 กรัม^[7]
2. เกสรตัวผู้แห้งยังสามารถนำมาใช้แต่งสีของแกงส้มหรือแกงกะหรี่เพื่อช่วยเพิ่มสีสันให้น่ารับประทานมากขึ้นได้อีกด้วย^[7]
3. ดอกสดใช้ลวกจิ้มรับประทานกับน้ำพริกและแกงส้ม^[13]
4. ดอกใช้ผสมกับข้าวโพดทำเป็นขนมแผ่นรับประทานได้^[12]
5. ใบและยอดอ่อนใช้เป็นอาหารสำหรับสัตว์เลี้ยงได้เป็นอย่างดี^[12]
6. รากอ่อนใช้เป็นยาและใช้เป็นอาหารเมื่อยามขาดแคลน ดอกและยางใช้ทำเป็นยารักษาโรค^[12]
7. ใช้ปลูกไม้ประดับในสนามกว้าง ๆ ทั่วไป ต้นงิ้วมีรูปทรงของลำต้นที่สวยงาม สูงเด่นดูสง่า เรือนยอดแผ่กว้างให้ร่มเงาได้เป็นอย่างดี สามารถเพาะปลูกได้ง่าย เป็นไม้ผลัดใบทั้งต้นให้ดอกสีแดงหรือสีเหลืองทั้งต้น ดอกมีขนาดใหญ่ สีสันสดใสสวยงาม^[13]
8. ต้นงิ้วเป็นไม้เนื้ออ่อน สีขาวหรือเหลืองอ่อน เสี้ยนหยาบ ไม่ทนทานมากนัก ผุและเปื่อยได้ง่าย นิยมนำมาใช้ทำหีบและลังสำหรับใส่ของ ใช้ทำไม้อัด ไม้จิ้มฟัน ก้านไม้ขีด กล่องไม้ขีด ทำของเล่นเด็ก ใช้ทำเยื่อกระดาษก็ได้ ส่วนชาวกระเหรี่ยงแดงจะใช้เนื้อไม้สำหรับสร้างบ้าน หรือนำมาแปรรูปทำไม้แบบหรือไม้ต่อโลงศพ ปราสาทเผาศพ^{[1],[3],[10],[13]}
9. เปลือกต้นให้เส้นใย สามารถนำมาใช้ทำเชือกได้ โดยจะมีความเหนียวมากแต่จะแข็งและหยาบ จึงเหมาะที่จะใช้มัดของใหญ่ ๆ^[1],[3],[12]
10. ปุยนุ่นของฝักหรือผลแก่สามารถนำมาใช้ทำเครื่องนุ่งห่ม ด้วยการนำมาใช้ยัดเบาะ ฟูก หมอน ฯลฯ^[2],[12]
11. ใช้ทำชนวนตู้เย็น เข้าใจว่าคือเส้นใยหรือยุ่ยจากฝัก^[12]
12. น้ำมันจากเมล็ดสามารถนำมาใช้ปรุงอาหาร ใช้ทำสบู่ได้^[1]
13. ชาวเหนือและชาวภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะนำเปลือกงิ้วแดงมาทำสี โดยจะให้สีน้ำเงิน ใช้สำหรับย้อมสีจำพวกผ้าฝ้ายได้^[13]

เอกสารอ้างอิง

1. ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์.  “งิ้ว“.  อ้างอิงใน: หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 1.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.qsbg.org.  [7 ม.ค. 2014].
2. การดำเนินงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน โรงเรียนดาราพิทยาคม.  “งิ้ว, งิ้วบ้าน, งิ้วหนาม“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.drpk.ac.th.  [7 ม.ค. 2014].
3. ไทยรัฐออนไลน์.  “งิ้ว เป็นอาหารมีสรรพคุณและประโยชน์“.  (นายเกษตร).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.thairath.co.th.  [7 ม.ค. 2014].
4. ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม.  “ต้นงิ้ว วัดห้วยหลาด อำเภอรัตภูมิ“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.m-culture.in.th.  [7 ม.ค. 2014].
5. Samuel, A.J.S.J., Kalusalingam, A., Chellappan, D.K., Gopinath, R., Radhamani, S., Husain, H. A., Muruganandham, V., Promwichit, P. 2010. Ethnomedical survey of plants used by the orang asli in kampong bawong, Perak, West Malaysia. Joutnal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 6:5
6. ลานธรรมจักร.  “ต้นงิ้ว วิมานฉิมพลีของนางกากี“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.dhammajak.net.  [7 ม.ค. 2014].
7. องค์การอุตสาหกรรมป่าไม้.  “ดอกงิ้ว สมุนไพรไทย แคลเซียมสูง รักษาสารพัดโรค“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.fio.co.th/p/magazine_fio/files/5503.pdf‎.  [7 ม.ค. 2014].
8. ภูมิปัญญาอภิวัฒน์.  “สมุนไพรเปลือกงิ้วต้มกินแก้ไตพิการ“.  (สมหวัง วิทยาปัญญานนท์).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.budmgt.com.  [7 ม.ค. 2014].
9. รักบ้านเกิด.  “การใช้งิ้วแดงรักษาโรคความดันโลหิตสูง“.  (บรรทม จิตรชม).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.rakbankerd.com.  [7 ม.ค. 2014].
10. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน).  “Kapok tree“.  อ้างอิงใน: หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก:eherb.hrdi.or.th.  [7 ม.ค. 2014].
11. ระบบฐานข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชน สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน).  “งิ้วแดง“.  (ฉันท์ฐิตา ธีระวรรณ).  อ้างอิงใน: thrai.sci.ku.ac.th/node/1694.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.bedo.or.th.  [7 ม.ค. 2014].
12. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย  (วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม).
13. สมุนไพรดอตคอม.  “งิ้วแดง“.  (manji).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: www.samunpri.com.  [7 ม.ค. 2014].
14. คณะนิติวิทยาศาสตร์ โรงเรียนนายร้อยตำรวจ.  “มารู้จัก… ต้นงิ้ว กันเถอะ“.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: forensic.rpca.ac.th/pdf/bombax.pdf.  [7 ม.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by andreas lambrianides, Carine.C, SierraSunrise, claying, Ali Tse, Michael J. Barritt,  ViC8518, flickr_10g, photocat001, dinesh_valke, Viejito, mingiweng)

หมายเหตุ : บทความนี้เกิดจากการรวบรวมข้อมูลจากหลาย ๆ แห่ง ซึ่งดูได้จากแหล่งอ้างอิงของข้อมูลที่มีตัวเลขกำกับอยู่ประกอบไปด้วย ท่านสามารถเชื่อหรือไม่เชื่อได้ตามวิจารณญาณของท่านเอง

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)