คอนสวรรค์
คอนสวรรค์ ชื่อสามัญ Cypress vine, Cypressvine morning glory, Cardinal creeper, Cardinal vine, Hummingbird vine, Star glory
คอนสวรรค์ ชื่อวิทยาศาสตร์ Ipomoea quamoclit L. จัดอยู่ในวงศ์ผักบุ้ง (CONVOLVULACEAE)[1]
สมุนไพรคอนสวรรค์ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า เข็มแดง แข้งสิงห์ ดาวนายร้อย พันสวรรค์ สนก้างปลา (กรุงเทพฯ), คอนสวรรค์ (เชียงใหม่) เป็นต้น[1]
ลักษณะของคอนสวรรค์
- ต้นคอนสวรรค์ มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกาเขตร้อน และได้กระจายพันธุ์ไปตามป่าละเมาะหรือที่รกร้างว่างเปล่า ตามไร่นา ขึ้นในที่ระดับความสูงประมาณ 1,200 เมตร จัดเป็นพรรณไม้เลื้อยล้มลุก มีอายุประมาณ 1 ปี ลำต้นเลื้อยพันกัน มีขนาดเล็กเรียวและมีผิวเกลี้ยง เมื่อออกดอกแล้วเถาจะเหี่ยวเฉาตาย ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ดและวิธีการปักชำ เจริญเติบโตได้ในดินทั่วไป แต่จะเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน ต้องการแสงแดดมากพอสมควร ควรให้น้ำปานกลาง ไม่น้อยหรือแฉะมากเกินไป และควรรดน้ำวันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น[1]
- ใบคอนสวรรค์ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ขอบใบจักเป็นแฉกลึกแบบขนนก ข้างละประมาณ 9-19 แฉก ตรงแฉกอาจอยู่ตรงข้ามกันหรือเรียงสลับกัน ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-6 เซนติเมตร และยาวประมาณ 1-9 เซนติเมตร ส่วนก้านใบยาวประมาณ 8-40 มิลลิเมตร บริเวณโคนก้านมักมีหูใบปลอม[1]
- ดอกคอนสวรรค์ ออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบ โดยจะมีดอกอยู่ประมาณ 2-6 ดอก ก้านช่อดอกยาวประมาณ 1.5-14 เซนติเมตร ส่วนก้านดอกยาวประมาณ 5-20 มิลลิเมตร เมื่อเป็นผลใหญ่ขึ้นจะเป็นรูปทรงกระบอก กลีบรองดอกมีลักษณะเป็นรูปขอบขนานหรือเป็นรูปช้อนแกมขอบขนาน ปลายใบ คู่นอกนั้นยาวได้ประมาณ 4-4.5 มิลลิเมตร ส่วนคู่ในจะยาวน้อยกว่าเล็กน้อย ผิวเกลี้ยง กลีบดอกจะเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว มีความยาวได้ประมาณ 2-3 เซนติเมตร ปลายแยกออกเป็นแฉกแหลม 5 แฉก กลีบดอกเป็นสีแดงเข้ม สีชมพู หรือบางทีเป็นสีขาว เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียจะโผล่พ้นกลีบดอก และเกสรเพศผู้จะมีขนอยู่ที่โคน ส่วนรังไข่จะมีลักษณะผิวเกลี้ยง[1]
- ผลคอนสวรรค์ ผลเมื่อแห้งและแตกได้ มีลักษณะเป็นรูปไข่ ยาวได้ประมาณ 6-8 มิลลิเมตร ภายในผลมีเมล็ดจำนวนมาก ลักษณะของเมล็ดเป็นรูปขอบขนานแกมรูปไข่ เมล็ดเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลดำ มีความยาวประมาณ 5-6 มิลลิเมตร[1],[2]
สรรพคุณของคอนสวรรค์
- ทั้งต้นเป็นยาเย็น ใช้เป็นยานัตถุ์ ยารุ (ทั้งต้น)[1]
- ใช้เป็นยาแก้ไอเป็นเลือดที่เกิดจากการไอแบบเรื้อรังนาน ๆ จนทำให้มีเลือดออก (ไม่ใช่อาการไอเป็นเลือดอันเนื่องมาจากการเป็นวัณโรค) ด้วยการใช้ใบและต้นยาวประมาณ 1 คืบมือผู้ใหญ่ นำมาต้มกับน้ำกะจำนวนตามต้องการจนเดือดประมาณ 5 นาที ใช้ดื่มขณะยังอุ่น ๆ ไปเรื่อย ๆ ต่างน้ำชาทั้งวัน ถ้าต้มดื่มทุกวันจะช่วยทำให้อาการไอเป็นเลือดแบบเรื้อรังค่อย ๆ ดีขึ้นและหายไปในที่สุด (ต้น, ใบ)[2]
- เมล็ดใช้เป็นยาระบาย (เมล็ด)[1]
- เมล็ดใช้เป็นยาบรรเทาอาการปวดท้อง (เมล็ด)[1]
- ใบนำมาตำทำเป็นยาพอกริดสีดวงทวารที่มีเลือดออก (ใบ)[1]
- ทั้งต้นใช้เป็นยารักษาพิษงูกัด (ทั้งต้น)[1]
- ใบนำมาตำพอกเป็นยารักษาฝีฝักบัว (ใบ)[1]
- ใบนำมาตำพอกเป็นยารักษาสิวหัวช้าง (ใบ)[1]
ประโยชน์ของคอนสวรรค์
- มักนิยมนำมาปลูกกันเป็นไม้ประดับในเขตร้อน เวลามีดอกดกและดอกบานพร้อมกันทั้งต้น สีสันของดอกจะเข้มข้นดูสวยงาม (เมื่อดอกบานจะมีรูปร่างคล้ายรูปดาว จึงเป็นที่มาของชื่อ “ดาวนายร้อย“) โดยมักนำมาปลูกตามรั้วบ้านหรือตามซุ้มต่าง ๆ สามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วน และชอบแสงแดดจัด ถ้าปลูกนอกเขตร้อนจะเจริญได้เฉพาะในช่วงฤดูร้อน และจะตายในช่วงฤดูหนาว[1]
- ต้นคอนสวรรค์เป็นพืชที่ดึงดูดนกฮัมมิงเบิร์ดได้เป็นอย่างดี
เอกสารอ้างอิง
- หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). “คอนสวรรค์”. หน้า 172-173.
- อุทยานธรรมชาติวิทยาสิรีรุกขชาติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. “คอนสวรรค์”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : www.pharmacy.mahidol.ac.th/siri/. [29 ส.ค. 2014].
ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Christian Defferrard, Dinesh Valke, Prashant Awale, Leo breman, Russell Cumming, JR P, Martin LaBar, chapstickaddict, Jim McKinley)
เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (Medthai)
